Kusursuz Sorumluluk
| Kusursuz Sorumluluk | |
|---|---|
| Latince | Sine culpa |
| Anlamı | Kusur bulunmasa dahi zarardan sorumlu olma hali |
| Hukuk Dalı | Borçlar hukuku / Tazminat hukuku |
Kusursuz sorumluluk (veya objektif sorumluluk), bir kimsenin, hukuka aykırı bir fiili veya davranışı ile bir başkasına zarar vermesi durumunda, bu kişinin kusurlu olup olmadığına bakılmaksızın ortaya çıkan tazminat yükümlülüğüdür.
Geleneksel hukuk ilkesi olan "Kusursuz ceza/tazminat olmaz" kuralının istisnasıdır. Bu sorumluluk türünde failin kasten veya taksirle hareket etmesi şart değildir; zarar ile fiil arasındaki illiyet bağının (nedensellik) varlığı yeterlidir.[1]
Hukuki Dayanak ve Teori
Kusursuz sorumluluk, esasen Risk İlkesine dayanır. Bu görüşe göre; bir işletme veya faaliyetten ekonomik çıkar sağlayan, o faaliyetin yarattığı tehlikeleri de üstlenmelidir ("Nimet-Külfet Dengesi").
Türleri
Türk hukukunda kusursuz sorumluluk halleri üç ana başlıkta toplanır:
1. Hakkaniyet Sorumluluğu
Kusur yeteneği (ayırt etme gücü) olmayan kişilerin verdiği zararlardan sorumlu tutulmasıdır.
- Örnek: Akıl hastası birinin komşusunun camını kırması durumunda, hakim hakkaniyet gereği zararın tamamının veya bir kısmının ödetilmesine karar verebilir (TBK m. 65).
2. Özen (Sebep) Sorumluluğu
Kanun koyucu, bazı kişilere başkalarını gözetim veya bir nesneye hakimiyet görevi yüklemiştir. Bu görevdeki "özen eksikliği" varsayılarak sorumluluk doğar.
- Adam çalıştıranın sorumluluğu (TBK m. 66): İşveren, çalışanının iş sırasında üçüncü kişilere verdiği zarardan sorumludur.
- Hayvan bulunduranın sorumluluğu (TBK m. 67): Hayvan sahibi, hayvanın verdiği zararı karşılamakla yükümlüdür.
- Ev başkanının sorumluluğu (TBK m. 369): Ev başkanı, himayesi altındaki küçükerin veya kısıtlıların verdiği zarardan sorumludur.
- Yapı malikinin sorumluluğu (TBK m. 69): Bina sahibi, binanın yapımındaki bozukluktan veya bakımındaki eksiklikten doğan zarardan sorumludur.
3. Tehlike Sorumluluğu
[Image of car accident scene] Önemli ölçüde tehlike arz eden bir işletmenin faaliyetinden zarar doğması halidir. Burada kişi ne kadar özen gösterirse göstersin sorumluluktan kurtulamaz.
- Motorlu Araç İşletenin Sorumluluğu: Trafik kazalarında araç sahibi kusursuz olsa bile (sürücü hatası olmasa dahi) "işleten" sıfatıyla sorumlu olabilir (Karayolları Trafik Kanunu).
- Çevre Kirletenin Sorumluluğu: Çevre Kanunu uyarınca kirlilik yaratan tesisler kusursuz sorumludur.
Sorumluluktan Kurtulma (Kurtuluş Beyyinesi)
Kusursuz sorumluluk hallerinin çoğunda, sorumlu kişi illiyet bağının kesildiğini ispatlayarak tazminattan kurtulabilir. Buna hukukta "kurtuluş kanıtı" denir. İlliyet bağını kesen sebepler şunlardır:
- Mücbir sebep: Deprem, sel gibi önlenemez dış olaylar.
- Zarar görenin ağır kusuru: Mağdurun kendi eylemiyle zarara sebep olması (Örn: Otobanda yola atlayan yaya).
- Üçüncü kişinin ağır kusuru: Başka birinin eyleminin asli neden olması.
Kusur Sorumluluğu ile Farkları
| Kriter | Kusur Sorumluluğu | Kusursuz Sorumluluk |
|---|---|---|
| Temel İlke | Kusur yoksa tazminat yok | Kusur aranmaz, sonuç önemlidir |
| İspat Yükü | Mağdur, failin kusurunu ispatlar | Fail, illiyet bağının kesildiğini ispatlar |
| Amaç | Hatalı davranışı cezalandırmak | Zararı gidermek ve riski dağıtmak |
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ↑ Eren, F. (2020). Borçlar Hukuku Genel Hükümler. Yetkin Yayınları.