Medeni usul hukuku: Revizyonlar arasındaki fark

Hukukipedia sitesinden
Gezinti kısmına atla Arama kısmına atla
GörselVikimetin
"'''Medeni Usul Hukuku''', özel hukuk uyuşmazlıklarının mahkemeler önünde nasıl çözüleceğini düzenleyen hukuk dalıdır. Başka bir deyişle, taraflar arasındaki bir hakkın varlığı ya da yokluğu konusunda '''mahkemeye başvurulmasıyla başlayan yargılama sürecinin kurallarını''' belirler. Bu hukuk dalı, “hak arama özgürlüğü”nün adaletli, hızlı ve usulüne uygun biçimde kullanılmasını sağlamayı amaçlar. Mede..." içeriğiyle yeni sayfa oluşturdu
 
Medeni usul hukuku hakkında kapsamlı, özetçü ve yapılandırılmış bir wiki sayfası hazırlandı. Tanım, ilkeler, mahkeme sistemi, dava süreci ve baş lı başına örnekler eklenmiştir.
 
1. satır: 1. satır:
'''Medeni Usul Hukuku''', özel hukuk uyuşmazlıklarının mahkemeler önünde nasıl çözüleceğini düzenleyen hukuk dalıdır. Başka bir deyişle, taraflar arasındaki bir hakkın varlığı ya da yokluğu konusunda '''mahkemeye başvurulmasıyla başlayan yargılama sürecinin kurallarını''' belirler. Bu hukuk dalı, “[[hak arama özgürlüğü]]”nün adaletli, hızlı ve usulüne uygun biçimde kullanılmasını sağlamayı amaçlar.
== Medeni Usul Hukuku ==


Medeni usul hukukunun temel kaynağı, '''[[Hukuk Muhakemeleri Kanunu|6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu]]’dur (HMK)'''. Bu kanun; dava açma, taraf teşkili, delillerin sunulması, yargılama usulleri, karar verilmesi, kanun yolları ([[istinaf]], [[temyiz]] vb.) ve kararların icrası gibi konuları ayrıntılı şekilde düzenler. Taraflar, bu kurallar çerçevesinde iddia ve savunmalarını ileri sürer, mahkeme ise delilleri değerlendirip hüküm verir.
'''Medeni usul hukuku''' (veya '''medenî usûl hukuku'''), özel hukuk yargılama usulünü düzenleyen ve çekişmeli ile çekişmesiz yargı alanında uyuşmazlıkların mahkemeler önünde nasıl çözüleceğini belirten hukuk dalıdır.


Bu hukuk dalının temel ilkeleri arasında '''[[hukuki dinlenilme hakkı]]''', '''tarafların eşitliği''', '''dürüstlük kuralı''', '''[[yargılamanın aleniliği]]''' ve '''mahkemenin davayı aydınlatma ödevi''' yer alır. Medeni usul hukuku, yalnızca teknik bir kurallar bütünü değil, aynı zamanda [[adil yargılanma hakkı]]<nowiki/>nın [[teminat]]<nowiki/>ıdır.
=== Tanım ve Kapsam ===


Kısacası medeni usul hukuku, “nasıl dava açılır, dava nasıl yürür ve nasıl sonuçlanır?” sorularına cevap veren sistemdir. Bu yönüyle, '''maddi hukukun''' (örneğin borçlar, aile, miras hukuku) hayata geçirilmesini sağlayan '''uygulama aracı''' niteliğindedir.
Medeni usul hukuku, taraflar arasındaki özel hukuk uyuşmazlıklarının yargı yoluyla çözülmesi için gereken usul kurallarını düzenler. '''Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK)''' (6100 sayılı Kanun, 1 Ekim 2011'de yürürlüğe girmiş) bu alanda Türk hukuku için temel kaynak niteliğindedir.
 
'''Temel Amaçları:'''
* Maddi hukuk hakları ve yükümlülüklerin korunması
* Uyuşmazlıkların adil ve hızlı çözümü
* Hukuki barışın tesisi
* Maddi gerçeğin ve hukuki gerçeğin tespit edilmesi
 
=== Yargılama Türleri ===
 
; '''Çekişmeli Yargı (Contencious Litigation)'''
: Taraflar arasında uyuşmazlık bulunan ve mahkemenin karara bağlaması gereken davalardır. Dava açılması, savunma, delil sunumu ve mahkemenin karar vermesi bu türde yapılır.
 
; '''Çekişmesiz Yargı (Non-contencious Litigation)'''
: Taraflar arasında uyuşmazlık olmayan, ancak mahkemenin onayı gereken işler için yapılan yargılamadır. Veraset, vesayet, arabuluculuk gibi konular bu kapsamda yer alır.
 
=== Temel İlkeler ===
 
{| class="wikitable" border="1" cellpadding="8"
! İlke !! Tanım
|-
| '''Tasarruf İlkesi''' || Taraflar bir davayı açmaya, takip etmeye ve sona erdirmeye serbesttir. Hakim, tarafların istemi olmadan davaya bakamaz.
|-
| '''Taraflarca Getirilme İlkesi''' || Dava dosyasında bulunmayan hususlar mahkeme tarafından resen araştırılamaz. Taraflar delil ve talepler getirmekle yükümlüdür.
|-
| '''Taleple Bağlılık İlkesi''' || Mahkeme, tarafların talebinin sınırlarını aşarak karar veremez.
|-
| '''Hukuki Dinlenilme Hakkı''' || Her tarafın kendisini savunma ve delil sunma hakkı vardır.
|-
| '''Aleniyet İlkesi''' || Duruşmalar ve kararlar halk tarafından izlenebilecek şekilde açık yapılır.
|-
| '''Usul Ekonomisi İlkesi''' || Yargılama usulü, tasarruf ve zaman açısından en ekonomik şekilde yürütülür.
|-
| '''Dürüst Davranma Yükümlülüğü''' || Taraflar, hukuk muhasebelerinde dürüst ve namuslu davranmak zorundadırlar.
|-
| '''Yargıcın Hukuku Resen Uygulaması''' || Hakim, Türk hukuku normlarını tarafların talep etmediği halde de uygulayabilir.
|}
 
=== Mahkeme Sistemi ===
 
'''Türk Hukuk Yargısında Mahkeme Türleri:'''
 
* '''Asliye Hukuk Mahkemeleri''' - İlk derece mahkemeleri, genel ilk derece davaları görür
* '''Asliye Ticaret Mahkemeleri''' - Ticari işlerle ilgili davalara bakılır
* '''İcra Müdürlükleri''' - İcra ve iflas işlemleri yürütülür
* '''Bölge Adliye Mahkemeleri''' - İkinci derece (istinaf) davaları görür
* '''Yargıtay''' - Üçüncü derece temyiz mahkemesidir
 
=== Dava Süreci ===
 
==== Davanın Açılması ====
* Dilekçe yazılarak dava açılır
* Tarafa davalı hakkında tebligat yapılır
* Davalının cevap verme süresi başlar
 
==== İddia Savunma Aşaması ====
* Davacı isteğini ve delillerini sunar
* Davalı savunmasını ve delillerini sunar
* Taraflar birbirinin iddialarına karşılık verirler
 
==== Delil Aşaması ====
* Tanık dinlenmesi
* Bilirkişi raporu alınması
* Yazılı delil sunması
* Keşif yapılması
 
==== Karar Aşaması ====
* Hakim, sunulan deliller doğrultusunda karar verir
* Karar, tarafların başvuru hakları açısından ilan edilir
 
=== Kaynak ===
 
Medeni usul hukuku Türk hukuk sisteminde ''Yargı Hukuku'' bölümü altında öğretilir ve şunlardan beslenmiştir:
 
* '''6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK)'''  - Asıl kaynak (2011)
* '''Anayasa''' - Hukuki temel
* '''Yönetmelik ve Genelgeler''' - Uygulamaya ilişkin düzenlemeler
* '''Emsal Kararlar''' - Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi kararları
* '''Örf ve Adet Hukuku''' - Geleneksel kurallar
 
=== Medeni Hukuk vs Medeni Usul Hukuku ===
 
; '''Medeni Hukuk (Maddi Hukuk)'''
: Kişi, aile, miras, borçlar ve eşya ilişkilerine yönelik hakları ve yükümlülükleri belirleyen hukuk dalıdır. ''Neyin hak olduğu''nu söyler.
 
; '''Medeni Usul Hukuku'''
: Bu hakların korunması ve yargı yoluyla gerçekleştirilmesi için kullanılacak usul kurallarını belirler. ''Hakkın nasıl korunacağı''nı söyler.
 
=== Çağdaş Gelişmeler ===
 
* Alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri (Arabuluculuk, Hakem)
* Elektronik deliller ve dijital yargılama
* Bilirkişi seçiminde uzmanlık alanları
* Hızlı yargılama prosedürleri
* Yazılı yargılama usulü
 
=== Kaynaklar ===
 
* Hukuk Muhakemeleri Kanunu (6100 sayılı Kanun)
* Türk Medenî Kanunu
* İcra ve İflas Kanunu
* Tapu Kanunu ve diğer ilgili mevzuat
 
[[Kategori:Hukuk]]
[[Kategori:Usul Hukuku]]
[[Kategori:Türk Hukuku]]

09.06, 16 Kasım 2025 itibarı ile sayfanın şu anki hâli

Medeni Usul Hukuku

Medeni usul hukuku (veya medenî usûl hukuku), özel hukuk yargılama usulünü düzenleyen ve çekişmeli ile çekişmesiz yargı alanında uyuşmazlıkların mahkemeler önünde nasıl çözüleceğini belirten hukuk dalıdır.

Tanım ve Kapsam

Medeni usul hukuku, taraflar arasındaki özel hukuk uyuşmazlıklarının yargı yoluyla çözülmesi için gereken usul kurallarını düzenler. Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) (6100 sayılı Kanun, 1 Ekim 2011'de yürürlüğe girmiş) bu alanda Türk hukuku için temel kaynak niteliğindedir.

Temel Amaçları:

  • Maddi hukuk hakları ve yükümlülüklerin korunması
  • Uyuşmazlıkların adil ve hızlı çözümü
  • Hukuki barışın tesisi
  • Maddi gerçeğin ve hukuki gerçeğin tespit edilmesi

Yargılama Türleri

Çekişmeli Yargı (Contencious Litigation)
Taraflar arasında uyuşmazlık bulunan ve mahkemenin karara bağlaması gereken davalardır. Dava açılması, savunma, delil sunumu ve mahkemenin karar vermesi bu türde yapılır.
Çekişmesiz Yargı (Non-contencious Litigation)
Taraflar arasında uyuşmazlık olmayan, ancak mahkemenin onayı gereken işler için yapılan yargılamadır. Veraset, vesayet, arabuluculuk gibi konular bu kapsamda yer alır.

Temel İlkeler

İlke Tanım
Tasarruf İlkesi Taraflar bir davayı açmaya, takip etmeye ve sona erdirmeye serbesttir. Hakim, tarafların istemi olmadan davaya bakamaz.
Taraflarca Getirilme İlkesi Dava dosyasında bulunmayan hususlar mahkeme tarafından resen araştırılamaz. Taraflar delil ve talepler getirmekle yükümlüdür.
Taleple Bağlılık İlkesi Mahkeme, tarafların talebinin sınırlarını aşarak karar veremez.
Hukuki Dinlenilme Hakkı Her tarafın kendisini savunma ve delil sunma hakkı vardır.
Aleniyet İlkesi Duruşmalar ve kararlar halk tarafından izlenebilecek şekilde açık yapılır.
Usul Ekonomisi İlkesi Yargılama usulü, tasarruf ve zaman açısından en ekonomik şekilde yürütülür.
Dürüst Davranma Yükümlülüğü Taraflar, hukuk muhasebelerinde dürüst ve namuslu davranmak zorundadırlar.
Yargıcın Hukuku Resen Uygulaması Hakim, Türk hukuku normlarını tarafların talep etmediği halde de uygulayabilir.

Mahkeme Sistemi

Türk Hukuk Yargısında Mahkeme Türleri:

  • Asliye Hukuk Mahkemeleri - İlk derece mahkemeleri, genel ilk derece davaları görür
  • Asliye Ticaret Mahkemeleri - Ticari işlerle ilgili davalara bakılır
  • İcra Müdürlükleri - İcra ve iflas işlemleri yürütülür
  • Bölge Adliye Mahkemeleri - İkinci derece (istinaf) davaları görür
  • Yargıtay - Üçüncü derece temyiz mahkemesidir

Dava Süreci

Davanın Açılması

  • Dilekçe yazılarak dava açılır
  • Tarafa davalı hakkında tebligat yapılır
  • Davalının cevap verme süresi başlar

İddia Savunma Aşaması

  • Davacı isteğini ve delillerini sunar
  • Davalı savunmasını ve delillerini sunar
  • Taraflar birbirinin iddialarına karşılık verirler

Delil Aşaması

  • Tanık dinlenmesi
  • Bilirkişi raporu alınması
  • Yazılı delil sunması
  • Keşif yapılması

Karar Aşaması

  • Hakim, sunulan deliller doğrultusunda karar verir
  • Karar, tarafların başvuru hakları açısından ilan edilir

Kaynak

Medeni usul hukuku Türk hukuk sisteminde Yargı Hukuku bölümü altında öğretilir ve şunlardan beslenmiştir:

  • 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) - Asıl kaynak (2011)
  • Anayasa - Hukuki temel
  • Yönetmelik ve Genelgeler - Uygulamaya ilişkin düzenlemeler
  • Emsal Kararlar - Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi kararları
  • Örf ve Adet Hukuku - Geleneksel kurallar

Medeni Hukuk vs Medeni Usul Hukuku

Medeni Hukuk (Maddi Hukuk)
Kişi, aile, miras, borçlar ve eşya ilişkilerine yönelik hakları ve yükümlülükleri belirleyen hukuk dalıdır. Neyin hak olduğunu söyler.
Medeni Usul Hukuku
Bu hakların korunması ve yargı yoluyla gerçekleştirilmesi için kullanılacak usul kurallarını belirler. Hakkın nasıl korunacağını söyler.

Çağdaş Gelişmeler

  • Alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri (Arabuluculuk, Hakem)
  • Elektronik deliller ve dijital yargılama
  • Bilirkişi seçiminde uzmanlık alanları
  • Hızlı yargılama prosedürleri
  • Yazılı yargılama usulü

Kaynaklar

  • Hukuk Muhakemeleri Kanunu (6100 sayılı Kanun)
  • Türk Medenî Kanunu
  • İcra ve İflas Kanunu
  • Tapu Kanunu ve diğer ilgili mevzuat
"https://hukukipedia.org/index.php?title=Medeni_usul_hukuku&oldid=630" sayfasından alınmıştır