Hukuk Muhakemeleri Kanunu
| Kanun No | 6100 |
|---|---|
| Kabul Tarihi | 12/01/2011 |
| Yürürlük Tarihi | 04/02/2011 |
| Madde Sayısı | 452 |
| Yürürlükte | Evet |
| Kaynak | https://rayp.adalet.gov.tr/resimler/31/dosya/kurulus-mevzuati-417-08-202011-06.pdf |
İlgili madde hâlihazırda oldukça temel ve ansiklopedik bir içerik sunmaktadır. Ancak daha ayrıntılı ve bütüncül bir düzenleme isteniyorsa, mevcut yapıyı koruyarak aşağıdaki şekilde maddeyi geliştirebiliriz:
Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK), Türkiye’de özel hukuk uyuşmazlıklarının çözümünde uygulanan temel usul kanunudur. 6100 sayılı bu kanun, 12 Ocak 2011 tarihinde kabul edilmiş, 4 Şubat 2011’de yürürlüğe girmiştir ve toplam 452 maddeden oluşmaktadır.
Amaç ve Kapsam
HMK’nın amacı, medeni hak ve borçlara ilişkin her türlü davanın yargı mercilerinde adil, hızlı ve etkin biçimde görülmesini sağlamak, dava prosedürünü net kurallar ve ilkelerle sistematize etmektir. Bu kanun, gerçek ve tüzel kişiler arası hukuki uyuşmazlıkların çözümlenmesinde mahkemelerin görev ve yetki esaslarından delil sistemine kadar tüm temel yargılama kurallarını içerir.
Temel İlkeler
- Yargılamada Usul ve Şekil: Davanın tarafsız ve adil yürütülmesi, hak arama özgürlüğü ve “hukukî dinlenilme hakkı” esastır.
- Mahkemelerin Görev ve Yetkisi: Genel yetkili ve özel yetkili mahkemeler ayrımı, yetki itirazı ve bu süreçte izlenecek prosedür.
- Taraflar ve Müdahiller: Davayı açan taraflar ve üçüncü kişilerin (müdahillerin) katılım prosedürleri.
Dava Süreci ve Usul İşlemleri
- Dava Türleri: Çekişmeli ve çekişmesiz yargı işleri ayrımı; dava açma şekli.
- Dilekçeler ve Süreç: Dava dilekçesi, ön inceleme, tahkikat ve sözlü yargılama aşamaları.
- Deliller ve İspat Yükü: Yazılı delil şartı, tanık, bilirkişi, keşif, yemin ve elektronik deliller’in kabul esasları.
Geçici Hukuki Korumalar
- İhtiyati Tedbir ve Haciz: Dava sürecinde hak kaybını önlemek için alınan hızlı başvuru yolları ve koruyucu kararlar.
Kanun Yolları
- İstinaf ve Temyiz: İlk derece mahkemeleri kararlarına karşı bölge adliye mahkemesi ve Yargıtay’a başvuru imkanları, süreci ve sonuçları.
- Yargılamanın Yinelemesi: Kesinleşmiş hükümlere karşı olağanüstü kanun yolu olan yargılamanın yenilenmesi şartları.
Hükmün İcrası
- Davada verilen hükmün yerine getirilme prosedürü ve icra takibine ilişkin temel esaslar.
Yenilik ve Önemi
HMK, yürürlüğe girdiği tarihten itibaren önceki 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun yerini almış; çağdaş, adil ve etkin bir yargılama sistemi oluşturmayı hedeflemiştir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları ve modern usul hukuku gelişmeleri dikkate alınarak hazırlanmış, yargılamada birlik ve öngörülebilirlik sağlamıştır.