Dava Açma Şartları

Dava açma şartları, bir hakkın devletin yargı organları aracılığıyla ileri sürülebilmesi için gerekli olan temel usuli koşullardır. Bu koşullar yerine getirilmeden açılan davalar, mahkeme tarafından dava şartı yokluğu nedeniyle esasa girilmeden reddedilir.

Dava açma şartları, öğretide ve yargı kararlarında genellikle; hukuki yarar, taraf ehliyeti, dava ehliyeti, görev ve yetki, dava dilekçesinin usule uygunluğu, harç ve gider avansı, süre, ve ön şart niteliğindeki başvurular şeklinde sınıflandırılır.

Hukuki Yarar

Bir davanın açılabilmesi için davacının, dava açmakta meşru, güncel ve korunmaya değer bir yararının bulunması gerekir. Hukuki yarar yokluğu, davanın esastan incelenmesine engel olup davanın usulden reddine yol açar.

Taraf Ehliyeti ve Dava Ehliyeti

Taraf ehliyeti, kişinin davada taraf olabilme yeteneğidir. Dava ehliyeti ise kişinin davayı bizzat takip edebilme kapasitesidir.

Reşit olmayanlar ve kısıtlılar, hukuki temsilcileri aracılığıyla dava açabilir.

Görev ve Yetki

Dava, doğru mahkemede açılmalıdır.

• Görev: Uyuşmazlığın türüne göre hangi mahkemenin bakacağını belirler (Asliye Hukuk, Sulh Hukuk, İş Mahkemesi, İdare Mahkemesi vb.).
• Yetki: Coğrafi açıdan hangi mahkemenin yetkili olduğunu belirler.

Yanlış görevli mahkemede açılan dava, görev yönünden reddedilir. Bazı davalarda kesin yetki kuralları uygulanır (örneğin taşınmazın aynına ilişkin davalar).

Dava Dilekçesinin Usule Uygunluğu

HMK m. 119 uyarınca dava dilekçesi aşağıdaki unsurları taşımak zorundadır:

• Mahkemenin adı
• Tarafların kimlik ve adres bilgileri
• Davanın konusu
• Vakıaların sıra numarasıyla açık anlatımı
• Deliller
• Hukuki sebepler
• Sonuç ve talep
• İmza

Eksiklikler tamamlanmadığı takdirde dava, usulden reddedilir.

Harç ve Gider Avansı

Davanın açılabilmesi için gerekli olan:

• Başvuru harcı
• Peşin harç
• Gider avansı

ödenmelidir. Bu kalemlerin yatırılmaması hâlinde dava açılmamış sayılabilir veya verilen kesin süre sonunda usulden reddedilir.

Sürelere Uyma

Bazı davalar için hak düşürücü süreler öngörülmüştür. Süre geçtikten sonra dava açılması mümkün değildir.

Zamanaşımı ise davalının ileri sürmesi şartıyla sonuç doğurur.

Ön Şart Niteliğindeki Başvurular

Bazı uyuşmazlıklarda dava açmadan önce belirli mercilere başvuru zorunludur:

• Zorunlu arabuluculuk (iş, ticari ve tüketici uyuşmazlıklarında)
• İdari itiraz yollarının tüketilmesi
• İdari başvuru sürelerinin işletilmesi

Bu şartlar yerine getirilmeden açılan davalar, dava şartı yokluğundan reddedilir.

Tebligata Elverişli Adres Bildirimi

Davacının geçerli, tebligata elverişli bir adres bildirmesi zorunludur. Adres eksikliği giderilmezse dava usulden reddedilir.

Sonuç

Dava açma şartları, yargılamanın sağlıklı yürütülmesi için zorunlu olan usuli koşullardır. Mahkemeler bu koşulları resen inceler ve eksiklik tespit edildiğinde gerekli usuli sonuçları uygular.