İdare Mahkemeleri

Bu madde, Türkiye Cumhuriyeti idari yargı sistemindeki İdare Mahkemelerinin görev ve yetkilerini açıklamaktadır.

İdare Mahkemeleri, Türkiye Cumhuriyeti'nde idari yargı teşkilatının Danıştay ve Bölge İdare Mahkemesi ile birlikte ilk derece mahkemesi kademesinde yer alan mahkemelerdir. İdare Mahkemeleri, esas itibarıyla, idarenin kamu hukuku alanında tek yanlı olarak yaptığı işlemler (örneğin idari kararlar, düzenleyici işlemler) ve eylemleri hakkında açılan iptal davası ve tam yargı davalarına bakmakla görevli ve yetkilidir.

İdare Mahkemelerinin kuruluş, görev, yetki ve yargılama usulleri 2576 Sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK) ile düzenlenmiştir.

Kuruluşu ve Yapısı

• Kuruluş: İdare Mahkemeleri, her ilde veya iş yoğunluğunun gerektirdiği bölgelerde Adalet Bakanlığı'nın teklifi ve Hakimler ve Savcılar Kurulu'nun (HSK) olumlu görüşü üzerine kurulur.
• Yapı: İdare Mahkemeleri, tek hakim (bir hakim) veya heyet (bir başkan ve iki üye) şeklinde çalışır. Heyet halinde çalışan mahkemelerde karar çoğunlukla alınır. İYUK'ta belirtilen parasal sınırın altındaki davalar ile sınırlı bazı özel davalara tek hakim bakar.

Görev Alanı (İYUK m. 2)

İdare Mahkemeleri, kural olarak, Bölge İdare Mahkemeleri ve Danıştay'ın görev alanına girmeyen tüm idari davalara bakmakla görevlidir. Başlıca görevleri şunlardır:

1. İptal Davaları

İdare Mahkemeleri, idari işlemler (idari makamlarca alınan kararlar) hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve amaç yönlerinden hukuka aykırı oldukları gerekçesiyle açılan iptal davalarına bakar.

• Örnekler: Bir memurun atama kararının, ruhsat iptal kararının veya bir imar planının hukuka aykırılığı iddiasıyla açılan davalar.

2. Tam Yargı Davaları

İdarenin hukuka aykırı eylem ve işlemlerinden dolayı kişisel hakları ihlal edilenler tarafından açılan, uğradıkları zararın tazmini talebini içeren tam yargı davalarına bakar.

• Örnekler: İdarenin hizmet kusurundan kaynaklanan bir kaza sonucu oluşan maddi ve manevi zararın tazmini talebi.

3. Diğer İdari Davalar

Özel kanunlarla İdare Mahkemelerinin görevine verilen diğer davalar.

Yetki

İdare Mahkemelerinde yetkili mahkeme kural olarak, davanın konusunu oluşturan idari işlemin yapıldığı yerdeki idare mahkemesidir. Tam yargı davalarında ise, zararı doğuran olayın meydana geldiği yer mahkemesi de yetkili olabilir. İYUK'ta (m. 32-43) bu konuda detaylı ve istisnai düzenlemeler mevcuttur.

Yargılama Usulü

İdare Mahkemelerinde uygulanan yargılama usulünün temel ilkeleri şunlardır:

• Yazılı Yargılama Usulü: Kural olarak duruşma yapılmaz; taraflar iddia ve savunmalarını yazılı dilekçelerle sunar.
• Araştırma İlkesi: Hukuk Mahkemelerinin aksine, idare mahkemesi hakimi gerçeği re’sen (kendiliğinden) araştırma yetkisine sahiptir.
• İvedi Yargılama ve Yürütmenin Durdurulması: Telafisi güç veya imkânsız zararlar doğuracak idari işlemlerin uygulanmasını mahkeme, teminat karşılığında veya teminatsız olarak durdurma kararı verebilir (İYUK m. 27).

İdare Mahkemesi Kararlarına Karşı Başvuru Yolları

İdare Mahkemelerinin verdiği kararlara karşı, hukuki yol denetimi için üst yargı mercilerine başvurulabilir:

• İstinaf: İdare Mahkemesi kararlarına karşı, kararın kesin nitelikte olmaması şartıyla Bölge İdare Mahkemesi'ne başvurulur. Bölge İdare Mahkemesi, başvuruyu esastan inceleyip kararı onar, bozar veya düzelterek yeni bir karar verir.
• Temyiz: Bölge İdare Mahkemesi'nin kesinleşme sınırını aşan istinaf kararlarına ve İdare Mahkemesinin doğrudan temyize açık kararlarına karşı Danıştay'a başvurulur.

Ayrıca Bakınız

• İdari yargı
• Danıştay
• İptal davası
• Tam yargı davası
• İdari Yargılama Usulü Kanunu