Hammurabi
Hammurabi (Akadca: ${H\text{a}mmu-\text{r}a-bi}$), MÖ 1810 civarında doğmuş ve MÖ 1750 civarında ölmüş, Babil'in birinci hanedanlığının altıncı kralıdır. Yaklaşık olarak MÖ 1792 - MÖ 1750 yılları arasında hüküm sürmüştür. Orta Mezopotamya'da büyük bir krallık kurması ve özellikle günümüzde Hammurabi Kanunları olarak bilinen kapsamlı yasa derlemesiyle tanınır.
🏛️ Hayatı ve Hükümdarlığı
Hammurabi, Babil'in kurucusu sayılan Sumu-la-El'in soyundan gelmekteydi ve kendisinden önceki kral Sin-Muballit'in oğluydu. Hükümdarlığının ilk yıllarında, Babil görece küçük bir şehir devletiydi.
Erken Dönem (MÖ 1792–1764)
Hükümdarlığının ilk yirmi yılında, Hammurabi iç istikrara, sulama kanallarının inşasına, tapınakların ve şehir surlarının onarımına odaklandı. Bu dönemde, komşu güçlü krallıklarla (Larsa, Eşnunna, Mari ve Asur) barışçıl ilişkiler sürdürdü ve gücünü içeride sağlamlaştırdı.
Genişleme Dönemi (MÖ 1764–1750)
Hammurabi, politik ve askeri dehasını kullanarak gücünü artırdı.
- Larsa'nın Fethi (MÖ 1763): Güneyde en büyük rakibi olan Larsa Kralı Rim-Sin I'i mağlup ederek Sumer ve Akkad topraklarını ele geçirdi. Bu zafer, Babil'i güney Mezopotamya'nın en güçlü devleti haline getirdi.
- Doğu ve Kuzey Seferleri: Daha sonra sırasıyla Eşnunna'yı, Mari'yi ve Asur'u yenerek Fırat ve Dicle nehirleri boyunca uzanan geniş bir bölgeyi kontrol altına aldı.
Bu fetihler sonucunda, Babil, Pers Körfezi'nden Kuzey Mezopotamya'ya kadar uzanan ve bölgenin büyük bir kısmını birleştiren bir imparatorluğa dönüştü.
📜 Hammurabi Kanunları
Hammurabi'nin tarihteki en büyük mirası, Hammurabi Kanunları olarak bilinen anıtsal yasa kümesidir. Bu kanunlar, bir diorit stelin üzerine Akad dilinde çivi yazısıyla yazılmıştır.
Kanunların İçeriği ve Yapısı
- Giriş (Prolog): Hammurabi'nin ilahi görevini ve amacını anlatır; adaleti ve düzeni sağlamak için tanrılar tarafından seçildiğini belirtir.
- Hükümler (Yaklaşık 282 Madde): Toplumun hemen hemen her alanını düzenleyen maddeleri içerir.
- Ceza Hukuku: Çoğu kez "göze göz, dişe diş" (Latince: ''lex talionis'') prensibini uygulayan cezalar mevcuttur.
- Medeni Hukuk: Evlilik, boşanma, miras ve evlat edinme gibi aile hukuku meselelerini düzenler.
- Ticaret Hukuku: Borçlar, faiz, depozito, kira ve tarımsal anlaşmalar gibi ticari ve mülkiyet konularını içerir.
- İş Hukuku: Doktor, mimar, çiftçi ve zanaatkâr ücretlerini ve sorumluluklarını belirler.
- Sonuç (Epilog): Kralın gelecekteki yöneticilere bu kanunları korumaları yönündeki tavsiyesini ve kanunları ihlal edenlere yönelik lanetleri içerir.
Önemi
Hammurabi Kanunları, bilinen en eski ve en eksiksiz yazılı kanun kümesidir. Hukukun, ilahi buyruktan ziyade, kralın yetkisiyle belirlenen ve yazılı bir metinle halka sunulan bir araç haline gelmesinde önemli bir adımdır. Toplumsal sınıf ayrımına göre cezaların farklılaşması (özgür insanlar, köleler ve yarı-özgürler) bu kanunların dikkat çekici özelliklerindendir.
🏺 Mirası
Hammurabi'nin kurduğu imparatorluk, ölümünden sonra uzun süre ayakta kalamadı. Halefi Samsu-iluna döneminde iç isyanlar ve dış baskılar sonucu küçüldü. Ancak, kurduğu Babil şehri, sonraki yüzyıllarda Mezopotamya'nın önemli bir siyasi, kültürel ve dini merkezi olarak kalmaya devam etti.
Hammurabi, yalnızca bir fatih değil, aynı zamanda yetkin bir yönetici ve kanun koyucu olarak anılmaktadır.
🔎 Ayrıca Bakınız
📚 Kaynakça
- Kramer, Samuel Noah. ''Tarih Sümer'de Başlar''.
- Roux, Georges. ''Mezopotamya: Antik Irak Tarihi''.
- Van De Mieroop, Marc. ''A History of the Ancient Near East''.
- {{Kaynak dergi|soyadı=Roth|ad=Martha T.|başlık=Law Collections from Mesopotamia and Asia Minor|yıl=1997|yayıncı=Scholars Press}}