Medeni usul hukuku

Medeni Usul Hukuku, özel hukuk uyuşmazlıklarının mahkemeler önünde nasıl çözüleceğini düzenleyen hukuk dalıdır. Başka bir deyişle, taraflar arasındaki bir hakkın varlığı ya da yokluğu konusunda mahkemeye başvurulmasıyla başlayan yargılama sürecinin kurallarını belirler. Bu hukuk dalı, “hak arama özgürlüğü”nün adaletli, hızlı ve usulüne uygun biçimde kullanılmasını sağlamayı amaçlar.

Medeni usul hukukunun temel kaynağı, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’dur (HMK). Bu kanun; dava açma, taraf teşkili, delillerin sunulması, yargılama usulleri, karar verilmesi, kanun yolları (istinaf, temyiz vb.) ve kararların icrası gibi konuları ayrıntılı şekilde düzenler. Taraflar, bu kurallar çerçevesinde iddia ve savunmalarını ileri sürer, mahkeme ise delilleri değerlendirip hüküm verir.

Bu hukuk dalının temel ilkeleri arasında hukuki dinlenilme hakkı, tarafların eşitliği, dürüstlük kuralı, yargılamanın aleniliği ve mahkemenin davayı aydınlatma ödevi yer alır. Medeni usul hukuku, yalnızca teknik bir kurallar bütünü değil, aynı zamanda adil yargılanma hakkının teminatıdır.

Kısacası medeni usul hukuku, “nasıl dava açılır, dava nasıl yürür ve nasıl sonuçlanır?” sorularına cevap veren sistemdir. Bu yönüyle, maddi hukukun (örneğin borçlar, aile, miras hukuku) hayata geçirilmesini sağlayan uygulama aracı niteliğindedir.