Mülkiyetin devri
Bu madde, Türk Medeni Kanunu (TMK) uyarınca mülkiyetin devrine ilişkin genel esasları ve hukuki yöntemleri açıklamaktadır.
Mülkiyetin devri, bir mal veya hakkın üzerindeki mülkiyet hakkının, mevcut malikten (devredenden) bir başka kişiye (devralana) geçirilmesi işlemidir. Medeni Hukukun temelini oluşturan bu işlem, özel hukuktaki en önemli tasarruf işlemi türlerinden biridir ve hukuki sonuç doğurucu niteliği nedeniyle Kanun'da sıkı şartlara bağlanmıştır.
Mülkiyetin devri, devredenin iradesi ile gerçekleşen ve genellikle bir satış sözleşmesi veya bağış sözleşmesi gibi bir borçlandırıcı işleme dayanır. Ancak, borçlandırıcı işlem tek başına mülkiyeti geçirmez; mülkiyetin geçişi için Kanun'un öngördüğü teslim veya tescil gibi bir tasarruf işlemine ihtiyaç vardır (Soyutluk İlkesi).
Mülkiyet Türlerine Göre Devir
Mülkiyetin devir şekli, devredilen malın niteliğine göre taşınır mal veya taşınmaz mal olmasına göre farklılık gösterir.
1. Taşınmaz Mülkiyetinin Devri
Taşınmazlar (arsa, arazi, bina, bağımsız bölümler gibi) üzerindeki mülkiyetin devri, hukuk güvenliğini sağlamak amacıyla şekil şartlarına ve resmî işlemlere tabi tutulmuştur.
Borçlandırıcı İşlem (Taşınmaz Satış Vaadi)
Taşınmaz satışı yapma yükümlülüğü doğuran sözleşmelerin (örneğin taşınmaz satış vaadi sözleşmesi) geçerli olabilmesi için Noter huzurunda düzenleme şeklinde yapılması zorunludur (TBK m. 237).
Tasarruf İşlemi (Mülkiyetin Geçişi)
Taşınmaz mülkiyetinin devri, Kanun'da öngörülen resmî şekle uygun olarak yapılan sözleşme ile ve Tapu Siciline tescil ile gerçekleşir (TMK m. 705).
- Resmî Şekil Şartı: Devir işlemi, Tapu Sicil Müdürlüğü'nde, görevli memur huzurunda düzenlenecek resmî senetle yapılmak zorundadır.
- İlliyetten Soyutluk: Taşınmaz mülkiyetinin devri, tapudaki tescil ile gerçekleşir; tescilin hukuki sebebi (örneğin satış sözleşmesi) daha sonra geçersiz olsa bile, tapu kaydına güvenen iyiniyetli üçüncü kişilerin hakları korunur (TMK m. 1023).
2. Taşınır Mülkiyetinin Devri
Taşınır mallar (eşya, otomobil, para, vb.) üzerindeki mülkiyetin devri, daha sade usullere tabi tutulmuştur.
Borçlandırıcı İşlem
Taşınır mal satışı veya bağışı sözleşmeleri kural olarak herhangi bir şekle tabi değildir (Şekil serbestisi).
Tasarruf İşlemi (Mülkiyetin Geçişi)
Taşınır bir malın mülkiyetinin devri, zilyetliğin devralana geçirilmesiyle (teslim edilmesiyle) gerçekleşir (TMK m. 763).
- Zilyetliğin Devri: Devir işlemi için malın fiilen devralana teslimi (elden teslim), tevdi (emanet) edilmesi veya zilyetliğin hükmen devri gibi yöntemler kullanılabilir.
- İyiniyetin Korunması: Geçerli bir hukuki sebep olmaksızın zilyetliği devralan kişinin, devredenin bu mal üzerinde mülkiyet hakkı bulunmadığını bilmemesi (iyiniyetli olması) halinde, devralan mülkiyeti kazanır (TMK m. 988).
Devir İşleminde Kullanılan Yöntemler
Mülkiyetin devri, uygulamada farklı hukuki kurumlar aracılığıyla gerçekleşebilir:
- Satış: Satılanın mülkiyetinin bedel karşılığında devredilmesi.
- Bağış: Bir bedel almaksızın mülkiyetin devredilmesi.
- Miras: Malikinin ölümü üzerine mülkiyetin külli halefiyet yoluyla mirasçılara geçmesi.
- Cebri İcra: İcra yoluyla yapılan satışlarda mülkiyetin ihale alıcısına geçmesi.