D'Hondt sistemi
| D'Hondt Sistemi | |
|---|---|
| Anlamı | Nispi temsil sisteminde sandalye dağıtım metodu |
| Hukuk Dalı | Anayasa hukuku / Seçim hukuku |
| Köken | Belçika (1878) |
| İlgili Belgeler | 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu |
D'Hondt sistemi (veya D'Hondt yöntemi), Belçikalı hukukçu ve matematikçi Victor D'Hondt tarafından 1878 yılında tasarlanan, nispi temsil sistemi uygulanan seçimlerde milletvekili dağılımını belirlemek için kullanılan matematiksel bir yöntemdir.
Bu sistemin temel özelliği, büyük partilere veya seçim bölgelerinde birinci olan partilere sağladığı hafif matematiksel avantaj sayesinde, "yönetimde istikrar" ilkesini öne çıkarması ve parlamentoda çok parçalı yapıyı azaltma eğilimidir. Sainte-Laguë sistemine kıyasla büyük partilerin lehinedir.[1]
Uygulanışı
Sistemin işleyiş mantığı şöyledir:
- Bir seçim bölgesinde (örneğin bir ilde) seçime katılan siyasi partilerin aldıkları toplam geçerli oylar belirlenir.
- Partilerin oyları sırasıyla 1'e, 2'ye, 3'e, 4'e... (o bölgenin çıkaracağı milletvekili sayısına ulaşana kadar) bölünür.
- Elde edilen paylar, büyükten küçüğe doğru sıralanır.
- Seçilecek milletvekili sayısı kadar en büyük paya sahip olan partilere milletvekillikleri dağıtılır.
Örnek Hesaplama
7 milletvekili çıkaracak bir seçim bölgesinde A, B ve C partilerinin yarıştığını ve sırasıyla 100.000, 80.000 ve 30.000 oy aldıklarını varsayalım.
| İşlem | Parti A | Parti B | Parti C |
|---|---|---|---|
| Aldığı Oy | 100.000 | 80.000 | 30.000 |
| 1'e Bölüm | 100.000 (1. MV) | 80.000 (2. MV) | 30.000 |
| 2'ye Bölüm | 50.000 (3. MV) | 40.000 (4. MV) | 15.000 |
| 3'e Bölüm | 33.333 (5. MV) | 26.666 (7. MV) | 10.000 |
| 4'e Bölüm | 25.000 (6. MV) | 20.000 | 7.500 |
| TOPLAM | 4 Milletvekili | 3 Milletvekili | 0 Milletvekili |
Bu örnekte görüldüğü gibi, Parti C toplam oyların yaklaşık %14'ünü almasına rağmen, sistemin işleyişi gereği (bölme işleminde payı küçük kaldığı için) hiç milletvekili çıkaramamıştır.
Türkiye'de Kullanımı
D'Hondt sistemi, Türkiye'de 1961 yılından bu yana (1965 seçimlerindeki "Milli Bakiye" sistemi hariç) genel seçimlerde temel yöntem olarak kullanılmaktadır.
Baraj ve İttifak Etkisi
Türkiye'de bu sistem, Seçim barajı (%7) ile birlikte uygulanır. Barajı geçemeyen partiler hesaplamaya dahil edilmez.
2022 yılında yapılan değişiklikle, Seçim İttifakı yapan partilerin oyları artık "toplam ittifak oyu" üzerinden değil, her partinin seçim bölgesinde aldığı kendi oyu üzerinden D'Hondt hesabına tabi tutulmaktadır. Bu durum, "artık oyların" ittifak içinde kalmasını zorlaştırmıştır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ↑ Tuncer, E. (2006). Seçim Sistemleri ve Türkiye. İmge Kitabevi.