Roma Hukuku
| Roma Hukuku (Ius Romanum) | |
|---|---|
| |
| Dönem | MÖ 753 – MS 1453 |
| Temel Eser | Corpus Juris Civilis |
| Ana Sistem | Kıta Avrupası (Civil Law) |
| Kapsam | Kişiler Hukuku, Borçlar Hukuku, Eşya Hukuku |
Roma Hukuku, MÖ 753 yılında Roma şehrinin kuruluşundan, MS 1453 yılında Bizans İmparatorluğu'nun (Doğu Roma) yıkılışına kadar olan süreçte Roma'da uygulanan hukuk sistemidir.
Roma hukukunun en büyük başarısı, soyut, mantıksal ve sistematik kurallar yaratmasıdır. Bu sistemi inceleyen bilim dalına Romanistik denir.
Roma Hukukunun Gelişim Evreleri
Roma Hukuku, hukuki kaynaklarına ve karakterine göre dönemlere ayrılır:
1. Eski Hukuk Dönemi (MÖ 753 - MÖ 250)
Hukuk, kutsal ve töresel kurallarla iç içedir. Dönemin en önemli kaynağı, Roma'nın ilk yazılı kanunu olan 12 Levha Kanunlarıdır (MÖ 450). Bu dönem hukuku, sadece Roma vatandaşlarına (Ius Civile) uygulanır.
2. Klasik Dönem (MÖ 27 - MS 284)
Roma hukukunun altın çağıdır. Hukuk, dinin etkisinden ayrılır, bilimsel bir disiplin haline gelir. Bu dönemde:
- Praetor'lar: Hukuku geliştiren ve davalara esneklik katan yüksek yargıçlardır.
- Hukuk Bilim Adamları: Gaius, Ulpianus, Papinianus gibi büyük hukukçular yetişir.
3. Son Hukuk Dönemi (MS 284 - MS 565)
Hukuk biliminde gerileme yaşanır. Ancak bu dönemde, İmparator I. Justinianus, tüm dağınık hukuk kurallarını derleyerek hukukun ölümsüz eseri olan Corpus Juris Civilisi (Medeni Hukuk Külliyatı) ortaya çıkarır.
Corpus Juris Civilis (CJC)
MS 529-534 yılları arasında İmparator **Justinianus** tarafından yaptırılan bu tedvin (kodifikasyon), Roma Hukukunun günümüze ulaşmasını sağlayan en önemli eserdir. CJC dört ana bölümden oluşur:
- Codex (Kanunlar): İmparator kararları.
- Digesta (İçtihatlar): Klasik dönem hukukçularının görüşleri.
- Institutiones (Ders Kitapları): Hukuk öğrencileri için ders kitabı niteliğindedir.
- Novellae (Yeni Kanunlar): Justinianus'un tedvinden sonraki yeni kanunları.
Temel İlkeleri ve Kavramları
Roma Hukuku, modern Medeni Hukuk ve Borçlar Hukukunun temelini oluşturan şu kavramları yaratmıştır:
- Dominium (Mülkiyet): Bir eşya üzerindeki mutlak ve herkese karşı ileri sürülebilen hak.
- Obligatio (Borç): İki kişi arasında kurulan hukuki bir bağ.
- Pater Familias: Ailedeki tek hukuki yetkili kişi (Aile Babası).
- Ius Gentium: Sadece Roma vatandaşlarına değil, tüm halklara uygulanan evrensel hukuk kuralları.
Modern Hukuka Etkisi
Roma Hukuku, Orta Çağ'da Avrupa'da tekrar keşfedilerek "hukukun kabulü" (Reçeption) adı altında Avrupa kıtasına yayılmıştır.
- Kıta Avrupası Hukuk Sistemi: Türkiye'nin de dahil olduğu Almanya, Fransa, İsviçre gibi ülkelerdeki hukuk sistemi tamamen Roma Hukuku temelleri üzerine kurulmuştur.
- Türk Hukukuna Etkisi: Türkiye, 1926'da İsviçre Medeni Kanunu'nu (TMK) ve Borçlar Kanunu'nu (TBK) benimsemiştir. İsviçre Hukuku da Roma Hukuku'nun güçlü Alman Hukuku üzerinden gelen bir devamıdır. Dolayısıyla, Türk Hukuku dolaylı yoldan Roma Hukukunun mirasçısıdır.
Ayrıca Bakınız
Kaynakça