Borçlar Hukuku

Borçlar Hukuku
Dosya:ObligationsLawIcon.png |-		Ana Dal	Özel Hukuk
Temel Kanun	Türk Borçlar Kanunu
Kökeni	Roma Hukuku
Temel İlişki	Alacaklı - Borçlu - Edim

Borçlar Hukuku, Özel Hukukun, kişiler arasındaki borç ilişkilerini düzenleyen, borçların doğumu, hükümleri, türleri ve sona ermesini inceleyen dalıdır.

Borçlar hukuku, Medeni Hukukun ayrılmaz bir parçasıdır. Türkiye'de bu alandaki temel kaynak 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'dur. Ancak Borçlar Hukuku sadece kanun maddelerinden ibaret olmayıp, yüzyıllardır süregelen (özellikle Roma Hukuku kökenli) doktrin ve teorilere dayanır.

[Image of debtor creditor relationship diagram]

Temel Kavramlar

Borçlar hukukunun üzerine kurulduğu üç temel saç ayağı vardır:

• Alacaklı: Aralarındaki ilişkiye dayanarak, karşı taraftan belirli bir davranışta bulunmasını isteme yetkisine (alacak hakkına) sahip olan taraftır.
• Borçlu: Alacaklıya karşı belirli bir davranışta bulunma yükümlülüğü (borç) altına giren taraftır.
• Edim: Alacaklının isteyebileceği, borçlunun da yerine getirmekle yükümlü olduğu davranıştır. Edim; bir şey vermek, bir şey yapmak veya bir şey yapmaktan kaçınmak (yapmamak) şeklinde olabilir.

Borcun Kaynakları

Hukuk sistemimizde bir borç, temel olarak üç farklı kaynaktan doğabilir:

1. Hukuki İşlemler (Sözleşmeler)

Tarafların karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanlarıyla kurulan ilişkidir. Borçlar hukukunun en geniş alanını kapsar.

• Örnek: Satış sözleşmesi, Kira sözleşmesi.

2. Haksız Fiiller

Bir kimsenin hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar vermesidir. Burada taraflar önceden anlaşmış değildir, zarar verici eylem borcu doğurur.

• Örnek: Trafik kazası sonucu oluşan tazminat borcu.

3. Sebepsiz Zenginleşme

Haklı bir sebep olmaksızın bir kimsenin malvarlığının diğerinin aleyhine çoğalmasıdır.

• Örnek: Yanlış hesaba para yatırılması durumunda, parayı alanın iade borcu.

Temel İlkeler

Borçlar Hukuku'na hakim olan evrensel prensipler şunlardır:

• İrade Özerkliği (Sözleşme Özgürlüğü): Kişiler, kanunun emredici hükümlerine, ahlaka ve kamu düzenine aykırı olmamak şartıyla diledikleri konuda, diledikleri kişiyle sözleşme yapabilirler.
• Nisbilik İlkesi: Borç ilişkisi sadece tarafları bağlar. Üçüncü kişilere karşı ileri sürülemez (İstisnalar hariç).
• Dürüstlük Kuralı: Hakların kullanılması ve borçların ifasında herkes dürüstlük kurallarına uymak zorundadır.
• Kusur Sorumluluğu: Kural olarak borçlu, sadece kusurlu (kasıtlı veya ihmalkar) davranışından sorumludur. (Ancak modern hukukta "Kusursuz Sorumluluk" halleri artmaktadır).

Sistematik

Akademik incelemelerde ve kanun sistematiğinde Borçlar Hukuku ikiye ayrılır:

1. Genel Hükümler: Borcun kaynağı ne olursa olsun (sözleşme veya haksız fiil) hepsine uygulanan kurallar (temsil, zamanaşımı, müteselsil sorumluluk vb.).
2. Özel Hükümler: İsimli sözleşme tiplerinin (satış, kira, eser, vekalet vb.) tek tek incelendiği kısımdır.

Ayrıca Bakınız

• Mücbir Sebep
• Temerrüt (Borçlunun direnimi)
• İfa (Borcun yerine getirilmesi)