Eşya hukuku
| Eşya Hukuku | |
|---|---|
| Latince | Ius Rerum |
| Anlamı | Kişilerin eşyalar üzerindeki hakimiyetini düzenleyen hukuk dalı |
| Hukuk Dalı | Medeni hukuk |
Eşya hukuku (Latince: Ius Rerum), kişiler ile eşyalar (nesneler) arasındaki hukuki ilişkileri ve bu ilişkilerden doğan ayni hakları inceleyen Medeni hukuk dalıdır. Kişinin eşya üzerindeki egemenlik yetkisinin kapsamını, bu hakların kazanılmasını ve kaybedilmesini düzenler.[1]
Türkiye'de eşya hukuku kuralları, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun Dördüncü Kitabı'nda (Madde 683-1027) yer almaktadır.
Temel İlkeler
Eşya hukukuna hakim olan beş temel ilke vardır. Bu ilkeler, sistemin işleyiş mantığını oluşturur:
- Aleniyet (Açıklık) İlkesi: Ayni hakların herkes tarafından bilinebilir olması gerekir. Taşınırlarda bu işlevi zilyetlik, taşınmazlarda ise tapu sicili sağlar.
- Belirlilik İlkesi: Ayni haklar ancak ferdi olarak belirlenmiş, sınırları çizilmiş somut eşyalar üzerinde kurulabilir. Belirsiz bir mal topluluğu üzerinde (örneğin "depodaki tüm mallar") tek bir ayni hak kurulamaz.
- Sınırlı Sayı İlkesi (Numerus Clausus): Kişiler, kanunda öngörülen ayni hak tipleri dışında yeni tipte ayni haklar yaratamazlar. Sadece kanunun izin verdiği hakları (Mülkiyet, İrtifak, Rehin vb.) kurabilirler.
- Aynilik (Mutlaklık) İlkesi: Ayni haklar, hak sahibi tarafından herkese karşı ileri sürülebilir. Herkes bu haklara uymakla yükümlüdür.
- Zamanaşımına Uğramama İlkesi: Ayni haklar, kullanılmamakla zaman aşımına uğrayıp sona ermezler (Kazandırıcı zamanaşımı istisnaları saklıdır).
Eşya Hukukunun Konusu: Eşya
Hukuki anlamda bir nesnenin "eşya" sayılabilmesi için şu özellikleri taşıması gerekir:
- Maddi varlık: Gaz, sıvı veya katı bir cisme sahip olmalıdır.
- Sınırlandırılabilirlik: Çevresinden ayrılabilmelidir (Örn: Şişelenmiş gaz eşyadır, atmosferdeki hava değildir).
- Ekonomik değer: Bir değişim değerine sahip olmalıdır.
- Kişi dışılık: İnsan vücudu veya parçası olmamalıdır.
Hak Türleri
[Image of classification of real rights property law]
Eşya hukukunda haklar, sağladığı yetkiye göre sınıflandırılır:
1. Mülkiyet Hakkı
Eşya üzerinde sahibine kullanma, yararlanma ve tasarrufta bulunma yetkilerinin tamamını veren en geniş kapsamlı haktır.
2. Sınırlı Ayni Haklar
Mülkiyet hakkının tanıdığı yetkilerin sadece bir kısmını sağlayan haklardır. Üç gruba ayrılır:
- İrtifak hakları: Hak sahibine eşyayı kullanma veya ondan yararlanma yetkisi verir (Örn: İntifa hakkı, geçit hakkı).
- Taşınmaz yükü: Bir taşınmazın malikini, o taşınmazla sorumlu olmak üzere başka bir kişiye karşı bir edimi yerine getirmekle yükümlü kılar.
- Rehin hakları: Bir alacağı güvence altına almak için kurulan ve borç ödenmezse alacaklıya eşyayı sattırıp paraya çevirme yetkisi veren haktır (Örn: İpotek, Rehin).
Temel Kurumlar
- Zilyetlik: Eşya üzerindeki fiili hakimiyettir. Mülkiyetten farklı olarak hukuki değil, fiili bir durumdur.
- Tapu sicili: Taşınmazlar üzerindeki hakların durumunu göstermek üzere devlet tarafından tutulan resmi kayıtlardır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ↑ Oğuzman, K., & Seliçi, Ö. (2019). Eşya Hukuku. Filiz Kitabevi.