İçtihat

İçtihat, bir hukuk kuralının belirli bir olayda nasıl uygulanacağı konusunda hâkim veya yüksek mahkeme tarafından yapılan yorum ve değerlendirmedir. Türk hukuk sisteminde yazılı hukuk (kanunlar, yönetmelikler, tüzükler) esastır; ancak kanunların her duruma birebir cevap verememesi nedeniyle içtihatlar, hukukun “canlı ve esnek” yönünü oluşturur. Başka bir deyişle, içtihatlar kanunların nasıl anlaşılması gerektiğini gösterir ve uygulamaya yön verir.

İçtihatlar, özellikle Yargıtay, Danıştay ve Anayasa Mahkemesi kararlarında belirginleşir. Alt derece mahkemeleri bu kararları dikkate alarak benzer olaylarda aynı yönde karar vermeye özen gösterir. Bu durum “hukuki istikrar” sağlar; yani aynı olaylara aynı kuralların uygulanmasıyla adalet duygusu güçlenir. Özellikle Yargıtay içtihatları, Türk hukukunda bağlayıcı olmasa da fiilen büyük ağırlığa sahiptir. çünkü yüksek mahkemeler tarafından oluşturulan bu yorumlar, uygulamada standart hâline gelir.

Bazen farklı dairelerin aynı konuda çelişkili kararlar vermesi durumunda Yargıtay İçtihadı Birleştirme Genel Kurulu devreye girer. Bu kurulun kararları tüm mahkemeler için bağlayıcıdır ve hukuk sisteminde bir anlamda “yargısal yasa” işlevi görür. Böylece içtihat, hem yargı birliğini hem de hukukun gelişimini sağlayan bir araç hâline gelir.

Kısacası, kanunlar hukukun “metni” ise, içtihatlar onun yorumu ve ruhudur. Yazılı hukuk zamanla eskise de, içtihatlar sayesinde hukuk yaşamın değişen koşullarına uyum sağlamaya devam eder.