Yüksek Mahkeme

Anayasa Mahkemesi
Anayasal düzenin güvencesi
Tür	Yüksek Mahkeme
Yargı Kolu	Anayasa Yargısı
Ülke	Türkiye
Yasal Dayanak	Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Md. 146-153)
Temyiz Mercii
Hakim Sayısı

Anayasa Mahkemesi (kısaca AYM), Türkiye'de kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve TBMM İçtüzüğünün Anayasa'ya şekil ve esas bakımından uygunluğunu denetleyen ve bireysel başvuruları karara bağlayan Yüksek Mahkemedir.

Devletin temel organları arasındaki en yüksek yargı mercii konumundadır. Normlar hiyerarşisinde en üstte yer alan Anayasa'nın koruyucusu sıfatını taşır.

Görev ve Yetkileri

Anayasa'nın 148. maddesi gereğince mahkemenin dört temel görevi vardır:

1. Norm Denetimi (İptal Davaları)

Kanunların Anayasa'ya aykırı olduğu iddiasıyla açılan davaları inceler. İki yolla yapılır:

• Soyut Norm Denetimi (İptal Davası): Cumhurbaşkanı veya TBMM'deki en çok üyeye sahip iki siyasi parti grubu veya milletvekili sayısının beşte biri tarafından, kanunun yayımından itibaren 60 gün içinde açılan davadır.
• Somut Norm Denetimi (İtiraz Yolu): Bir mahkemede görülmekte olan davada, o davada uygulanacak kanun maddesinin Anayasa'ya aykırı olduğu iddiasıyla dosyanın AYM'ye gönderilmesidir.

2. Bireysel Başvuru (2012 Sonrası)

Herkes, Anayasa'da güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesi'ne başvurabilir.

• Şartı: Olağan kanun yollarının (İstinaf, Temyiz vb.) tüketilmiş olması gerekir.

3. Yüce Divan Sıfatıyla Yargılama

Cumhurbaşkanı, Bakanlar, Yüksek Mahkeme üyeleri, Genelkurmay Başkanı ve Kuvvet Komutanları gibi üst düzey devlet görevlilerini, görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılar. Bu sıfatla verdiği kararlar kesindir (Yeniden inceleme talebi hariç).

4. Siyasi Parti Kapatma ve Mali Denetim

• Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının açtığı dava üzerine siyasi partilerin kapatılmasına veya devlet yardımından yoksun bırakılmasına karar verir.
• Siyasi partilerin mali denetimini Sayıştay yardımıyla yapar.

Teşkilat Yapısı

Anayasa Mahkemesi 15 üyeden oluşur.

• Seçim: 12 üyeyi Cumhurbaşkanı, 3 üyeyi ise TBMM seçer.
• Görev Süresi: Üyeler 12 yıl için seçilirler. Bir kimse iki defa üye seçilemez. 65 yaşını dolduran üyeler emekliye ayrılır.
• Çalışma Usulü: Mahkeme, iki Bölüm ve Genel Kurul halinde çalışır. Bireysel başvurular bölümlerde, iptal davaları ve Yüce Divan yargılamaları Genel Kurulda karara bağlanır.

Kararların Niteliği

Anayasa Mahkemesi kararları kesindir. Yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını, gerçek ve tüzel kişileri bağlar. Mahkeme, bir kanunu iptal ederken "kanun koyucu gibi hareketle" yeni bir uygulamaya yol açacak hüküm kuramaz.

Ayrıca Bakınız

• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası
• Bireysel Başvuru
• Yüce Divan
• Yargıtay

Kaynakça

• 6216 Sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun.
• Gözler, Kemal. Türk Anayasa Hukuku.