Adli Yargı

Adli Yargı
	;
Tür	Yargı Kolu (Genel)
Kapsam	Özel Hukuk ve Ceza Hukuku
Yüksek Mahkeme	Yargıtay
İstinaf Mercii	Bölge Adliye Mahkemesi
Yasal Dayanak	Türkiye Cumhuriyeti Anayasası

Adli Yargı, Türkiye'deki yargı sisteminin en geniş ve genel koludur. İdari yargı, anayasa yargısı ve uyuşmazlık yargısı dışında kalan tüm uyuşmazlıkların (vatandaş-vatandaş arası sorunlar veya suçlar) görüldüğü yargı düzenidir.

Hukuk sistemindeki "olağan" ve "genel" yargı yoludur. Bir uyuşmazlığın hangi yargı kolunda görüleceği özel bir kanunla başka bir yargı koluna (Örn: İdari Yargı) bırakılmamışsa, o uyuşmazlık Adli Yargı'da çözülür.

Yapısı ve İşleyişi

Adli yargı sistemi, 2016 yılında istinaf mahkemelerinin faaliyete geçmesiyle birlikte üç dereceli bir yapıya kavuşmuştur:

1. İlk Derece Mahkemeleri (Yerel Mahkemeler)

Davanın ilk açıldığı, delillerin toplandığı ve kararın verildiği mahkemelerdir. İki ana dala ayrılır:

Hukuk Mahkemeleri: Özel hukuk uyuşmazlıklarına bakar (Örn: Asliye Hukuk Mahkemesi, Sulh Hukuk Mahkemesi, Aile Mahkemesi, İş Mahkemesi).
Ceza Mahkemeleri: Suç teşkil eden fiillere ve yaptırımlarına bakar (Örn: Ağır Ceza Mahkemesi, Asliye Ceza Mahkemesi).

2. İkinci Derece (İstinaf)

Yerel mahkemelerin kararlarına karşı yapılan başvuruları inceleyen üst mahkemelerdir.

Bölge Adliye Mahkemesi: Hem vakıa (olay) denetimi hem de hukukilik denetimi yapar. Gerektiğinde yeniden yargılama yapabilir.

3. Üçüncü Derece (Temyiz)

İstinaf mahkemelerinden gelen kararların son inceleme merciidir.

Yargıtay: Adli yargının en üst mahkemesidir. Sadece hukuka uygunluk denetimi yapar, kesin karar merciidir.

İdari Yargı ile Farkı

Adli Yargı ile İdari Yargı arasındaki temel fark, davanın tarafları ve konusudur:

Adli Yargı: Genellikle eşitler arasındaki uyuşmazlıklara (Ahmet ile Mehmet arasındaki borç davası) veya devletin cezalandırma yetkisine (Hırsızlık davası) bakar.
İdari Yargı: Birey ile devlet idaresi arasındaki uyuşmazlıklara (Valiliğin verdiği bir cezanın iptali, vergi borcu itirazı) bakar.

Askeri Yargının Kaldırılması

2017 Anayasa değişikliği ile Türkiye'de (savaş hali haricinde) Askeri Yargı kolu kaldırılmıştır. Askeri mahkemelerin görev alanına giren suç ve uyuşmazlıklar da Adli Yargı mahkemelerine devredilmiştir.

Ayrıca Bakınız

Kaynakça

5235 Sayılı Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun.