Ceza Muhakemesi Kanunu
| 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu | |
|---|---|
| Kısaltma | CMK |
| Kanun Numarası | 5271 |
| Kabul Tarihi | 4 Aralık 2004 |
| Yayımlandığı R.G. | 17 Aralık 2004 / Sayı: 25673 |
| Yürürlük Tarihi | 1 Haziran 2005 |
| Kaldırdığı Kanun | 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu (CMUK) |
| Durumu | Yürürlükte |
| Resmi Metin | |
Ceza Muhakemesi Kanunu (kısaca CMK), ceza soruşturmasının ve kovuşturmasının (yargılamasının) nasıl yapılacağını, delillerin hangi yöntemlerle toplanacağını ve mahkemelerin yetki ve görevlerini düzenleyen Usul Hukuku kanunudur.
CMK, Türk Ceza Kanunu'nda (TCK) tanımlanan suçlara ilişkin sürecin işletilmesini sağlar. Temel felsefesi, adil yargılanma hakkını güvence altına alarak maddi gerçeğe ulaşmaktır.
Temel İlkeler
CMK'ya hakim olan ve yargılamanın yönünü belirleyen en önemli ilkeler şunlardır:
- Şüpheden Sanık Yararlanır (In Dubio Pro Reo): Yargılama sonunda sanığın suçluluğu konusunda şüphe kalırsa, bu şüphe sanık lehine yorumlanır ve beraat kararı verilir.
- Resen Araştırma İlkesi: Savcı ve mahkeme, olayın gerçeğini kendiliğinden araştırmakla yükümlüdür; tarafların sunduklarıyla sınırlı değildir.
- Aleniyet İlkesi: Duruşmalar kural olarak herkese açıktır.
- Doğrudanlık İlkesi: Delillerin (tanık, uzman) mümkün olduğunca kararı verecek mahkeme huzurunda incelenmesi.
Ceza Muhakemesinin Aşamaları
Ceza Muhakemesi, suç şüphesinin doğmasından hükmün kesinleşmesine kadar iki ana aşamadan oluşur:
1. Soruşturma Aşaması
Suç şüphesinin öğrenilmesiyle başlayan ve İddianamenin kabulüyle son bulan ilk aşamadır.
- Yönetim: Cumhuriyet Savcısı
- Yürütme: Kolluk Kuvvetleri (Polis, Jandarma)
- Karakteristiği: Kural olarak gizli yürütülür. Savcı, şüpheli hakkında kamu davası açmaya yer olmadığına (KYOK) veya iddianame düzenlenmesine karar verir.
2. Kovuşturma Aşaması
İddianamenin mahkemece kabulüyle başlayan ve hükmün kesinleşmesiyle son bulan yargılama aşamasıdır.
- Yönetim: Mahkeme (Asliye Ceza, Ağır Ceza Mahkemesi vb.)
- Karakteristiği: Kural olarak aleni (açık) yürütülür ve savunma hakları tam olarak kullanılır.
Koruma Tedbirleri
CMK, maddi gerçeğe ulaşmak ve yargılamanın sağlıklı yürümesini sağlamak için kişilerin temel hak ve özgürlüklerini kısıtlayan tedbirleri düzenler. Bu tedbirlerin çoğu için Hâkim Kararı gerekir.
- Tutuklama: En ağır tedbirdir. Sadece kuvvetli suç şüphesinin varlığı ve tutuklama nedeninin (kaçma, delil karartma) bulunması halinde uygulanır (CMK m. 100).
- Arama ve El Koyma: Delil elde etmek amacıyla yapılır.
- Adli Kontrol: Tutuklamaya alternatif tedbirlerdir (Yurtdışı yasağı, imza yükümlülüğü vb.).
Kanun Yolları
CMK, mahkeme kararlarına karşı başvurulabilecek üç temel kanun yolu sunar:
- İtiraz: Mahkeme kararları dışındaki hâkimlik kararlarına (Örn: Tutuklama kararı) karşı başvurulur.
- İstinaf: İlk derece mahkemesi kararlarının Bölge Adliye Mahkemesi tarafından hem maddi hem hukuki yönden incelenmesi.
- Temyiz: İstinafın kesinleşmeyen kararlarının Yargıtay tarafından sadece hukuki yönden incelenmesi.
Ayrıca Bakınız
- Ceza Hukuku (Genel teori)
- Ceza İnfaz Hukuku
- Adli Kontrol
- Müdafi (Avukat)