Anayasa Hukuku
| Anayasa Hukuku | |
|---|---|
| |
| Ana Dal | Kamu Hukuku |
| İnceleme Konusu | Devlet, İktidar, Temel Haklar |
| Temel Kavram | Anayasa |
| Temel Amaç | İktidarın Sınırlandırılması |
Anayasa Hukuku, siyasi iktidarın kuruluşunu, örgütlenişini, işleyişini, devredilmesini ve bireylerin devlet karşısındaki temel hak ve özgürlüklerini inceleyen Kamu Hukuku dalıdır.
Anayasa hukukunun temel gayesi, devleti yönetenlerin keyfi davranışlarını hukuk kuralları ile sınırlayarak vatandaşların haklarını güvence altına almaktır (Anayasacılık Hareketleri).
[Image of separation of powers diagram]
Temel Kavramlar
Anayasa hukuku teorisi şu temel kavramlar üzerine kuruludur:
1. Devlet ve Egemenlik
- Devlet: Toprak (ülke), insan topluluğu (millet) ve egemenlik unsurlarından oluşan siyasi organizasyondur.
- Egemenlik: Devletin ülke sınırları içinde en üstün ve buyurucu iktidara sahip olmasıdır.
2. Kurucu İktidar
Anayasayı yapan veya değiştiren iktidardır. İkiye ayrılır:
- Asli Kurucu İktidar: Bir hukuk boşluğu ortamında (devrim, darbe, savaş veya yeni devlet kuruluşu) anayasayı yoktan var eden iktidardır. Hukukla bağlı değildir.
- Tali Kurucu İktidar: Mevcut anayasanın öngördüğü kurallara uyarak anayasayı değiştiren iktidardır. Hukukla bağlıdır.
3. Anayasa Yargısı (Normlar Hiyerarşisi)
Hukuk düzenindeki normların (kuralların) alt alta sıralanmasıdır. En tepede Anayasa bulunur. Kanunlar Anayasaya, yönetmelikler ise kanuna aykırı olamaz. Bu uygunluğu denetleyen mekanizmaya "Anayasa Yargısı" (Türkiye'de Anayasa Mahkemesi) denir.
[Image of hierarchy of norms pyramid]
Hükümet Sistemleri
Yasama ve yürütme organları arasındaki ilişkiye göre belirlenen yönetim modelleridir:
- Parlamenter Sistem: Yasama ve yürütme arasında yumuşak kuvvetler ayrılığı vardır. Yürütme, yasamanın içinden çıkar ve ona karşı sorumludur.
- Başkanlık Sistemi: Yasama ve yürütme arasında sert kuvvetler ayrılığı vardır. Başkan halk tarafından seçilir ve yasamanın güvenoyuna ihtiyaç duymaz.
- Yarı Başkanlık Sistemi: Parlamenter ve başkanlık sistemlerinin özelliklerini bir arada barındırır (Örn: Fransa).
Kuvvetler Ayrılığı
Devletin üç temel fonksiyonunun farklı organlar eliyle yürütülmesidir:
- Yasama: Kural koyma (Kanun yapma) yetkisi. (Türkiye'de TBMM).
- Yürütme: Yasaları uygulama ve devleti yönetme yetkisi. (Türkiye'de Cumhurbaşkanı).
- Yargı: Uyuşmazlıkları çözme yetkisi. (Türkiye'de Bağımsız Mahkemeler).
Ayrıca Bakınız
- T.C. Anayasası (Türkiye'deki pozitif hukuk uygulaması)
- Hukuk Devleti
- Demokrasi
Kaynakça