Suçta ve Cezada Kanunilik İlkesi
| Suçta ve Cezada Kanunilik | |
|---|---|
| Latince | Nullum crimen, nulla poena sine lege |
| Anlamı | Kanunsuz suç, kanunsuz ceza olmaz |
| Hukuk Dalı | Ceza hukuku |
| Köken | Roma Hukuku, Aydınlanma Çağı |
| İlgili Belgeler | Magna Carta, İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi |
Suçta ve cezada kanunilik ilkesi (Latince: Nullum crimen, nulla poena sine lege), devletin vatandaşa, eylemin işlendiği sırada yasada açıkça suç olarak tanımlanmamış bir fiilden dolayı ceza veremeyeceğini ve yasada belirtilenden daha ağır bir ceza uygulayamayacağını ifade eden temel ceza hukuku ilkesidir.[1]
Bu ilke, bireyi devletin keyfi cezalandırma yetkisine karşı koruyan en önemli güvencedir ve modern hukuk devletinin olmazsa olmazıdır.
Tarihsel Gelişim
İlkenin kökenleri Roma Hukukuna kadar uzansa da, modern anlamda formüle edilmesi Aydınlanma Çağı'nda gerçekleşmiştir.
- **Magna Carta (1215):** Kralın keyfi tutuklama ve cezalandırma yetkisi sınırlandırılarak ilkenin ilk tohumları atılmıştır.
- **Cesare Beccaria (1764):** Suçlar ve Cezalar Hakkında adlı eserinde, hakimlerin kıyas yoluyla suç yaratamayacağını ve sadece yasaları uygulayabileceğini savunmuştur.
[Image of Cesare Beccaria]
- **Fransız Devrimi (1789):** İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi'nin 8. maddesinde "Yasa tarafından açıkça ve kesinlikle gereği konulmamış cezalar verilemez" denilerek anayasal bir güvenceye dönüşmüştür.
İlkenin Sonuçları
Kanunilik ilkesi, ceza hukukunda dört temel alt sonucu doğurur:
1. Belirlilik İlkesi
Suç sayılan eylemlerin ve bunlara verilecek cezaların, herkesin anlayabileceği açıklıkta ve netlikte yazılı olması gerekir. Muğlak (belirsiz) ifadelerle suç yaratılamaz.
2. Aleyhe Yasanın Geriye Yürümemesi
Bir fiil işlendiği zaman suç değilse, sonradan çıkarılan bir yasayla o fiili işleyen kişi cezalandırılamaz. Ancak, sonradan çıkan yasa failin lehine ise (fiili suç olmaktan çıkarıyor veya cezayı azaltıyorsa) geriye yürür.
3. Kıyas (Analoji) Yasağı
Hâkim, yasada suç olarak tanımlanmamış bir eylemi, yasada suç sayılan benzer bir eyleme benzeterek cezalandıramaz. Ceza hukukunda yorum dar tutulmalıdır.
4. İdarenin Düzenleyici İşlemleriyle Suç Oluşturma Yasağı
Suç ve ceza ancak Yasama organı (TBMM, Parlamento vb.) tarafından çıkarılan "Kanun" ile konulabilir. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi, yönetmelik veya genelge ile suç ihdas edilemez.
Türk Hukukunda Yeri
Türkiye'de kanunilik ilkesi anayasal güvence altındadır:
- **Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Madde 38:** "Kimse, işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz."
- **Türk Ceza Kanunu Madde 2:** "Kanunun açıkça suç saymadığı bir fiil için kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz."
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ↑ Toroslu, N. (2018). Ceza Hukuku Genel Kısım. Savaş Yayınevi.