Mülkiyet
| Mülkiyet Hakkı | |
|---|---|
| Latince | Dominium / Proprietas |
| Anlamı | Bir eşya üzerinde tam hakimiyet yetkisi |
| Hukuk Dalı | Eşya hukuku / Anayasa hukuku |
| İlgili Belgeler | İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi, Türk Medeni Kanunu |
Mülkiyet (veya sahiplik), bir kişinin (gerçek veya tüzel kişi) bir eşya üzerinde hukuk düzeninin sınırları içinde dilediği gibi tasarrufta bulunabilme yetkisidir. Hukukta, eşya üzerindeki en geniş kapsamlı ayni hak olarak tanımlanır.[1]
Mülkiyet hakkı, sahibine nesne üzerinde üç temel yetki verir:
- **Usus:** Kullanma yetkisi.
- **Fructus:** Yararlanma (ürünlerinden faydalanma) yetkisi.
- **Abusus:** Tasarruf etme (satma, bağışlama, tüketme, yok etme) yetkisi.
Tarihsel ve Felsefi Arka Plan
Mülkiyet kavramı tarih boyunca felsefi tartışmaların odağında olmuştur:
- **John Locke:** Mülkiyeti, yaşam ve özgürlük ile birlikte insanın doğuştan gelen (doğal) haklarından biri olarak görmüş; kaynağını "emek"te bulmuştur.
- **Jean-Jacques Rousseau:** Mülkiyetin ortaya çıkışını, doğal durumdan sapma ve eşitsizliğin kaynağı olarak eleştirmiştir.
- **Pierre-Joseph Proudhon:** Ünlü "Mülkiyet hırsızlıktır" sözüyle, emek sömürüsüne dayalı özel mülkiyeti reddetmiştir.
Mülkiyetin Türleri
[Image of types of property real estate and personal]
Hukuk sistemlerinde mülkiyet, konusuna ve sahiplik biçimine göre çeşitli türlere ayrılır:
Konusuna Göre
- **Taşınmaz mülkiyeti (Gayrimenkul):** Arazi, tapu kütüğünde kayıtlı bağımsız bölümler (ev, daire) gibi bir yerden bir yere taşınamayan eşyalar üzerindeki haktır.
- **Taşınır mülkiyeti (Menkul):** Kitap, para, araba gibi bir yerden bir yere taşınabilen eşyalar üzerindeki haktır.
- **Fikri mülkiyet:** Telif hakları, patentler ve markalar gibi maddi olmayan varlıklar üzerindeki haktır.
Sahiplik Biçimine Göre
- **Müstakil (Tek) Mülkiyet:** Eşyanın tek bir sahibinin olmasıdır.
- **Birlikte Mülkiyet:**
- **Paylı Mülkiyet:** Birden çok kişinin, belirli pay oranlarıyla (örneğin 1/2, 1/4) aynı eşyaya malik olmasıdır.
- **Elbirliği Mülkiyeti:** Ortakların paylarının belli olmadığı, mülkiyetin ortaklık bitene kadar bir bütün olarak sürdüğü haldir (Örn: Miras ortaklığı).
Türk Hukukunda Mülkiyet
Türk Medeni Kanunu'nun 683. maddesi mülkiyet hakkını şöyle tanımlar:
> "Bir şeye malik olan kimse, hukuk düzeninin sınırları içinde, o şey üzerinde dilediği gibi kullanma, yararlanma ve tasarrufta bulunma yetkisine sahiptir."
Malik, malını haksız olarak elinde bulunduran kimseye karşı **İstihkak davası** açabileceği gibi, her türlü haksız el atmanın önlenmesini de (**Men-i müdahale**) dava edebilir.
Ancak bu hak sınırsız değildir; kamu yararı amacıyla (örneğin kamulaştırma) veya komşuluk hukuku kuralları gereği kısıtlanabilir.
Mülkiyet ile Zilyetlik Farkı
Mülkiyet ve zilyetlik sıkça karıştırılan kavramlardır.
- **Mülkiyet:** Hukuki sahipliktir (Tapu sahibidir).
- **Zilyetlik:** Fiili hakimiyettir (Kiracı evde otururken zilyettir, ama malik değildir).
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ↑ Oğuzman, K., & Seliçi, Ö. (2019). Eşya Hukuku. Filiz Kitabevi.