Kamulaştırma

Kamulaştırma
Orig: Expropriation
Hukuk Dalı	İdare Hukuku Eşya Hukuku
Yasal Dayanak	Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Md. 46) 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu
Türü	İdari İşlem / Mülkiyetin Sona Ermesi
Temel Özellik	Özel mülkteki taşınmazın kamu gücüyle alınması
Hukuki Sonuç	Mülkiyetin idareye geçmesi ve bedelin peşin ödenmesi

Kamulaştırma (eski adıyla İstimlak), devletin veya kamu tüzel kişilerinin, kamu yararının gerektirdiği hallerde, gerçek veya özel hukuk tüzel kişilerine ait taşınmaz malların mülkiyetini, bedelini peşin ödemek şartıyla zorla (tek taraflı iradeyle) devralması işlemidir.

Kamulaştırma, Anayasa'nın 46. maddesinde düzenlenen "Mülkiyet Hakkı"nın en önemli yasal sınırlamasıdır. Konusu sadece taşınmaz mallardır (Arazi, arsa, bina). Taşınır mallar için yapılan el koyma işlemine İstimval denir.

Temel Şartları

Hukuka uygun bir kamulaştırma işlemi için şu dört şartın gerçekleşmesi gerekir:

1. Yetki: İşlemi yapan idarenin (Belediye, Karayolları, DSİ vb.) kamulaştırma yapmaya kanunen yetkili olması gerekir.
2. Kamu Yararı Kararı: İdarenin, o taşınmaza neden ihtiyaç duyduğunu (Örn: "Buradan yol geçecek") resmi bir kararla tespit etmesi ve bu kararın yetkili mercilerce (Örn: Valilik) onaylanması gerekir.
3. Bedel: Taşınmazın gerçek karşılığının nakden ve peşin olarak ödenmesi gerekir.
4. Konu: Taşınmazın özel mülkiyette olması gerekir. (Devletin başka bir kurumuna ait mal kamulaştırılamaz, devredilir).

Kamulaştırma Süreci

2942 sayılı Kanun'a göre süreç şu aşamalardan oluşur:

1. Satın Alma Usulü (Pazarlık)

İdare, dava açmadan önce mal sahibini pazarlığa çağırmak **zorundadır**.

• İdare bir kıymet takdir komisyonu kurar ve tahmini bedel belirler.
• Malik pazarlığa çağrılır. Anlaşma sağlanırsa tapuda devir yapılır ve para ödenir. Bu durumda malik sonradan dava açamaz.

2. Bedel Tespiti ve Tescil Davası

Eğer pazarlıkta anlaşılamazsa veya malik görüşmeye gelmezse; idare, taşınmazın bulunduğu yerdeki **Asliye Hukuk Mahkemesi**nde dava açar.

• Mahkeme bilirkişi atayarak arazinin gerçek değerini tespit eder.
• İdare, belirlenen parayı bankaya yatırır.
• Mahkeme, tapunun idare adına tesciline karar verir.

Acele Kamulaştırma (Md. 27)

Yurt savunması ihtiyacı veya aceleliğine Cumhurbaşkanınca karar verilen hallerde uygulanan istisnai yöntemdir.

• Normal süreç beklenmeden, mahkemece (7 gün içinde) sadece değer tespiti yapılır ve el koyma kararı verilir.
• Mülkiyetin devri ve kesin bedel hesaplaşması sonradan yapılır. (Uygulamada HES, otoyol projelerinde sıkça kullanılır).

[Image of worker helmet and law book]

Yargısal Denetim (Davalar)

Vatandaşın kamulaştırmaya karşı iki tür dava açma hakkı vardır:

1. İptal Davası (İdari Yargı): "Burada kamu yararı yok, işlem hukuksuz" iddiasıyla işlemin iptali için İdare Mahkemesi'nde açılır. (Tebliğden itibaren 30 gün içinde).
2. Bedel Artırım Davası (Adli Yargı): İdarenin veya mahkemenin belirlediği fiyatı düşük bulan malik, bedelin artırılması için itiraz edebilir (Asliye Hukuk sürecinde görülür).

Kamulaştırmasız El Atma

İdarenin, hiçbir yasal işlem yapmadan (kamulaştırma kararı almadan veya parasını ödemeden) vatandaşın arazisine yol yapması, park yapması veya tel örgü çekmesi durumudur.

• Bu bir "haksız fiil"dir ve mülkiyet hakkının ihlalidir.
• Vatandaş, **Müdahalenin Men'i** veya tazminat davası açabilir.

Ayrıca Bakınız

• İdare Hukuku
• Tapu İptal ve Tescil Davası
• Asliye Hukuk Mahkemesi
• Mülkiyet Hakkı

Kaynakça

• 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Madde 46.