İdare Hukuku
| İdare Hukuku | |
|---|---|
| |
| Ana Dal | Kamu Hukuku |
| Temel Amaç | Kamu Yararı |
| Yargı Kolu | İdari Yargı |
| Yüksek Mahkeme | Danıştay |
| Karakteristiği | İçtihadi (Mahkeme kararlarına dayalı) |
İdare Hukuku, devlet idaresinin kuruluşunu, eylem ve işlemlerini, idarenin işleyişini ve idare ile bireyler arasındaki ilişkileri düzenleyen Kamu Hukuku dalıdır.
Özel hukuktan farklı olarak, taraflar arasında eşitlik değil, idarenin "Kamu Gücü" ayrıcalığından kaynaklanan bir üstünlüğü vardır. Ancak bu güç, hukuk kuralları ve yargı denetimi ile sınırlandırılmıştır.
Özellikleri
İdare Hukuku'nun diğer hukuk dallarından ayrılan belirgin özellikleri şunlardır:
- Genç Bir Hukuk Dalıdır: Kökeni 19. yüzyıl Fransa'sına (Conseil d’État) dayanır.
- Tedvin Edilmemiştir (Dağınıktır): Medeni Kanun veya Ceza Kanunu gibi tek bir kod (kitapçık) halinde toplanmamıştır. Mevzuatı dağınıktır.
- İçtihadi Niteliktedir: Kuralların çoğu Danıştay kararlarıyla geliştirilmiştir.
- Statü Hukukudur: İlişkiler akdi (sözleşme) değil, kanuni statülere dayanır (Örn: Memurluk statüsü).
İdari Teşkilat Yapısı
Türkiye'de idare, Anayasa gereği "Merkezden Yönetim" ve "Yerinden Yönetim" esaslarına göre bütünlük içinde düzenlenmiştir.
[Image of administrative organization chart of Turkey]
1. Merkezden Yönetim (Genel İdare)
Devletin başkentteki örgütlenmesi ve taşradaki uzantılarıdır.
- Merkez Teşkilatı: Cumhurbaşkanlığı, Bakanlıklar.
- Taşra Teşkilatı: İl (Valilik) ve İlçe (Kaymakamlık) idareleri.
2. Yerinden Yönetim (Mahalli İdareler)
Merkezin dışındaki, özerk bütçeli ve ayrı tüzel kişiliği olan kuruluşlardır.
- Yer Yönünden: Belediyeler, İl Özel İdareleri, Köyler.
- Hizmet Yönünden: Üniversiteler, KİT'ler, Barolar (Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları).
İdarenin Denetimi (İdari Yargı)
İdarenin her türlü eylem ve işlemi yargı denetimine tabidir (Anayasa m. 125). Türkiye'de idari uyuşmazlıklar, genel mahkemelerde değil, ayrı bir yargı kolu olan İdari Yargıda çözülür.
Dava Türleri
- İptal Davası: İdarenin hukuka aykırı bir işleminin (Örn: Memurun haksız yere atılması, ruhsatın iptali) mahkemece ortadan kaldırılmasıdır.
- Tam Yargı Davası: İdarenin eylem veya işlemi nedeniyle zarar gören kişinin maddi/manevi tazminat talep etmesidir (Örn: Bozuk yolda kaza yapan aracın zararı).
Temel Kavramlar
- İdari İşlem: İdarenin kamu gücünü kullanarak, tek yanlı iradesiyle hukuk aleminde sonuç doğurmasıdır.
- Kamu Hizmeti: Devletin veya diğer kamu tüzel kişilerinin genel ihtiyaçları karşılamak için sunduğu hizmetlerdir (Eğitim, sağlık, güvenlik).
- Hiyerarşi ve İdari Vesayet: İdari teşkilatın bütünlüğünü sağlayan iki temel denetim yetkisidir. Hiyerarşi kurum içi ast-üst ilişkisiyken; vesayet, merkezi idarenin yerel yönetimler üzerindeki denetim yetkisidir.
Ayrıca Bakınız
Kaynakça