Kamu Hizmeti

Kamu Hizmeti
	Orig: Service Public
Hukuk Dalı	İdare Hukuku
Yasal Dayanak	Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Md. 128)
Türü	İdari Faaliyet
Temel Özellik	Toplumsal bir ihtiyacın kamu yararı amacıyla karşılanması
Hukuki Sonuç	Kamu gücü ayrıcalıklarının kullanılması

Kamu Hizmeti (Fransızca: Service Public), devletin veya diğer kamu tüzel kişilerinin, genel ve ortak bir toplumsal ihtiyacı karşılamak amacıyla, bizzat kendileri tarafından veya denetimleri altında özel hukuk kişileri tarafından yürütülen faaliyetlerin tümüdür.

İdare hukukunun merkezinde yer alan bu kavram, devletin "jandarma devlet" (sadece güvenliği sağlayan) anlayışından "sosyal devlet" (hizmet sunan) anlayışına geçişiyle genişlemiştir. Eğitim, sağlık, güvenlik, ulaşım ve enerji temini tipik kamu hizmetleridir.

Temel İlkeler (Rolland Kanunları)

Kamu hizmetlerinin işleyişine hakim olan dört temel ilke vardır. Bunlara hukuk literatüründe "Rolland Kanunları" denir:

Süreklilik ve Düzenlilik İlkesi: Kamu hizmetleri kesintiye uğramadan, düzenli bir şekilde işlemelidir. (Bu nedenle memurların grev hakkı sınırlandırılmıştır ve "Mücbir Sebep" kavramı burada önem kazanır).
Değişebilirlik (Uyarlama) İlkesi: Kamu hizmeti, değişen toplumsal ihtiyaçlara ve teknolojiye ayak uydurmalıdır. (Örn: Eskiden daktilo ile yapılan nüfus işlemlerinin dijitalleşmesi).
Eşitlik İlkesi: Hizmetten yararlananlar arasında dil, din, ırk veya siyasi görüş ayrımı yapılamaz. Durumu aynı olanlara aynı işlem uygulanır.
Nesnellik (Tarafsızlık) İlkesi: Hizmet sunulurken siyasi veya kişisel görüşler bir kenara bırakılmalı, hizmet objektif sunulmalıdır.

Unsurları

Bir faaliyetin kamu hizmeti sayılabilmesi için üç unsurun varlığı aranır:

Maddi Unsur: Ortada tatmin edilmesi gereken genel bir "kamu yararı" ve toplumsal ihtiyaç olmalıdır.
Organik Unsur: Faaliyet, bir kamu tüzel kişisi (Devlet, Belediye, KİT) tarafından veya onun denetimi altında yürütülmelidir.
Hukuki Unsur: Faaliyet yürütülürken "Kamu Gücü" ayrıcalıkları (Örn: Kamulaştırma yetkisi, tek taraflı işlem yapma) kullanılmalıdır.

Görülme Usulleri

Devlet, kamu hizmetlerini farklı yöntemlerle vatandaşa sunabilir:

1. Emanet Usulü

Hizmetin doğrudan doğruya devletin kendi personeli (memurlar), kendi araç-gereci ve parasıyla yürütülmesidir.

Örnek: Güvenlik (Polis/Asker), Adalet (Mahkemeler), Devlet Hastaneleri, Devlet Okulları.

2. Müşterek Emanet

Masrafların bir kısmının hizmetten yararlananlarca, bir kısmının idarece karşılandığı, gelirin paylaşıldığı usuldür. (Günümüzde pek uygulanmamaktadır).

3. Ruhsat Usulü (İzin)

Tekel niteliğinde olmayan bir hizmetin, idarenin vereceği "izin" ile özel sektör tarafından yürütülmesidir.

Örnek: Özel halk otobüsleri, özel hastaneler, özel okullar.

4. İmtiyaz Usulü

İdarenin, bir kamu hizmetini (genellikle altyapı yatırımlarını) kurması ve/veya işletmesi için özel bir şirkete uzun süreli yetki vermesidir. Şirket, kâr ve zarar kendisine ait olmak üzere hizmeti yürütür.

Örnek: Otoyol işletmeleri, havaalanı terminalleri. Bu sözleşmeler Danıştay denetimine tabidir.

Hukuki Rejim

Kamu hizmetlerinin yürütülmesinden doğan zararlar ve uyuşmazlıklar kural olarak İdare Hukuku kurallarına tabidir ve davalar İdari Yargıda (İdare Mahkemesi/Danıştay) görülür.

Ancak, hizmet tamamen özel hukuk kurallarına göre yürütülüyorsa (Örn: KİT'lerin ticari faaliyetleri), uyuşmazlık Adli Yargı'da çözülür.

Ayrıca Bakınız

Kaynakça

Giritli, İsmet; Bilgen, Pertev; Akgüner, Tayfun. İdare Hukuku.
Gözübüyük, A. Şeref. Yönetim Hukuku.