Asliye Hukuk Mahkemesi

Asliye Hukuk Mahkemesi, Türkiye'nin hukuk sistemi içerisinde birinci derece yargılamaları yürüten ve belli değer ve niteliğe sahip davalara bakmakla görevli bir mahkemedir. İcra ve İflas Kanunu, Medeni Usul Hukuku ve özel kanunlarla belirlenmiş özgü yetkileri vardır.

Tanım ve Tasvir

Asliye Hukuk Mahkemesi, malvarlığı hakları ile ilgili davalara, şahıs varlığına ilişkin davalara ve kanunla belirlenen diğer davalara bakmakla yetkili mahkemedir. Türk yargı sistemi içerisinde adli yargının teşkilatlanmasında asliye mahkemeleri, ilçe ve il adliye merkezlerinde kurulur. Büyük ve karmaşık davaların çözümünde belirleyici rol oynarlar.

Görev ve Yetkisi

Malvarlığı Haklarına İlişkin Davalar

Asliye Hukuk Mahkemeleri aşağıdaki davalar hakkında yargılama yapma yetkisine sahiptir:

• Gayrimenkul satışı, kirası ve mülkiyeti ile ilgili davalar
• Mal paylaşması ve mirastan kaynaklanan davalar
• Ticari işlemlere ilişkin davalar
• Kontrat ve sözleşme ihtilafları
• Borç davası ve para tahsili davaları

Şahıs Varlığına İlişkin Davalar

• Evlenme ve boşanma (bazı istisnalar hariç)
• Vesayet ve kayyımlık meseleleri
• Nafaka davaları
• Evlilik varlığının kaldırılması davası

Diğer Davalar

• Kanunla belirlenen diğer bütün davalar
• Sulh Hukuk Mahkemesinin görev alanına girmeyen davaların tümü

Yargılama Süreci

Adım	Tanım	Süre
Dava Açılması	Davacı veyahut temsilcisi tarafından davanın açılması ve dilekçe hazırlanması	Sınırsız
Ön İnceleme	Mahkeme tarafından davada usuli yapısı ve arabuluculuk yönlendirilmesinin yapılması	30 gün
İlk Duruşma	Tarafların dinlenmesi ve delil sunumunun başlatılması	Atanmış gündür
Delil Aşaması	Tanık dinleme, bilirkişi raporları ve dokümanter delillerin incelenmesi	Birden fazla oturum
Son Savunma	Tarafların son söz hakkı verilmesi	Atanmış oturumda
Karar Verilmesi	Mahkeme tarafından müzakere ve karar yazılması	30 gün
Karar Açıklanması	Kararın taraflara bildirilmesi ve hukuk mirasının başlaması	Resmi olarak

Yetki Meselesi

Genel Yetki

Genel yetki, davalının (müddefen) ikametgahı mahkemesine ait olup, ilçe adliyelik merkezlerinde kurulu Asliye Hukuk Mahkemelerine aittir.

Kesin Yetki

Kesin yetki, bazı özel davalarda kanun tarafından belirlenmiş olup, yalnızca o mahkemeler tarafından karara bağlanabilir. Örneğin:

• Gayrimenkul davalarında gayrimenkulün bulunduğu yer mahkemesi
• Çalışan çıkıştırma davalarında işin görüldüğü yer mahkemesi

Asliye Hukuk Mahkemesi vs Sulh Hukuk Mahkemesi

Kriter	Asliye Hukuk Mahkemesi	Sulh Hukuk Mahkemesi
Dava Değeri	Dava değeri yüksek	Dava değeri düşük
Yerleşim Yeri	İl ve ilçe merkezlerinde	Mahalle ve köylerde
Yargıçlar	Birden fazla yargıç	Tek yargıç
İstinaf Hakkı	Vardır	Sınırlı
Hukuki İşlemler	Daha karmaşık işlemler	Basit işlemler
Takip Davası	Evet	Evet (sınırlı)
Bilirkişi Raporu	Sık kullanılır	Nadir kullanılır

Kuruluşu ve Yapısı

Asliye Hukuk Mahkemelerine başkan, hakim ve yazı işleri müdürü bağlıdır. Mahkemenin yapısı bulunduğu yerin büyüklüğü ve dava yoğunluğuna göre değişebilir. Bazı büyük illerde çoklu Asliye Hukuk Mahkemesi kurulu olup, her biri farklı davalar için ayrılabilir.

Yasal Dayanağı

Asliye Hukuk Mahkemelerinin kurulması, görev ve yetkisinin tanımlanması aşağıda belirtilen yasal dayanaklara aittir:

• 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) - Madde 6, 7, 8
• 5235 sayılı Adli Yargı İlk Derece Mahkemelerinin Kuruluşu Hakkında Kanun
• Anayasa'nın 9. Maddesi
• 1982 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası

Bölge Adliye Mahkemesi ile İlişkisi

Asliye Hukuk Mahkemelerinin vermiş olduğu kararlar, tarafların itirazı halinde Bölge Adliye Mahkemelerine (İstinaf Mahkemeleri) gider. Bölge Adliye Mahkemeleri, bu kararları yeniden değerlendirerek hukuki açıdan kontrol eder ve gerekli gördüğü hallerde orijinal karara ek veya katılabilir.

Modern Gelişmeler

6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 2011 yılında yürürlüğe girmesiyle birlikte Asliye Hukuk Mahkemelerinin görev ve yetkileri yeniden düzenlenmiştir. Elektronik yargılama sistemi, arabuluculuk mekanizması ve dava değerine göre yetki taksimi gibi modern uygulamalar mahkeme işleyişini iyileştirmiştir.

Kaynaklar

• Hukuk Muhakemeleri Kanunu (6100 sayılı Kanun)
• Adli Yargı İlk Derece Mahkemelerinin Kuruluşu Hakkında Kanun (5235 sayılı Kanun)
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası
• Yılmaz, Ejder. (2018). "Asliye Hukuk Mahkemeleri". Hukuk Dergisi.