Temerrüt

Temerrüt
	Orig: Demeure
Hukuk Dalı	Borçlar Hukuku
Yasal Dayanak	Türk Borçlar Kanunu (TBK) Md. 117-126
Türü	Sözleşmeye Aykırılık Hali
Temel Özellik	Borcun zamanında ifa edilmemesi (Direnme)
Hukuki Sonuç	Temerrüt faizi, tazminat ve sözleşmeden dönme

Temerrüt (veya Direnme), borçlunun borcunu ifa etmesi (ödemesi veya yapması) mümkün olduğu halde, zamanında yerine getirmemesi durumudur. Hukuken "borçlunun gecikmesi" olarak da tanımlanır.

Sadece borçlu için değil, alacaklı için de geçerlidir (Alacaklı Temerrüdü). Ancak uygulamada en sık karşılaşılan türü "Borçlu Temerrüdü"dür. Temerrüt gerçekleştiği anda borçlu, borcun aslına ek olarak faiz ve tazminat ödeme yükümlülüğü altına girer.

Borçlu Temerrüdünün Şartları

Bir borçlunun mütemerrit (temerrüde düşmüş) sayılabilmesi için şu şartların gerçekleşmesi gerekir:

Borcun Muaccel Olması: Borcun vadesinin gelmiş olması, yani alacaklının borcu talep etme hakkının doğmuş olması gerekir.
İfanın Mümkün Olması: Borcun ödenmesinin imkansızlaşmamış olması gerekir. (Eğer imkansızsa temerrüt değil, İfa İmkansızlığı hükümleri uygulanır).
İhtar (Uyarı) Şartı: Kural olarak borcun vadesi gelmiş olsa bile, alacaklı borçluya "Borcunu öde" diye ihtar çekmedikçe temerrüt oluşmaz.
- İstisna: Taraflar sözleşmede kesin bir vade (Örn: "15 Ocak tarihinde ödenecektir") belirlemişse, ihtara gerek kalmadan o günün bitiminde borçlu temerrüde düşer.

Temerrüdün Hukuki Sonuçları

Borçlu temerrüde düştüğünde (mütemerrit olduğunda) şu sonuçlar doğar:

1. Temerrüt Faizi

Para borçlarında, temerrüt tarihinden itibaren işleyen faizdir. Taraflar sözleşmede oran belirlememişse, yasal faiz oranı (yıllık %9, ticari işlerde daha yüksek) uygulanır. Borçlu kusursuz olsa bile bu faizi ödemek zorundadır.

2. Aşkın Zarar (Munzam Zarar)

Alacaklının zararı, temerrüt faizi ile karşılanamıyorsa (örneğin yüksek enflasyonist ortamda), alacaklı bu "aşan" zararını da talep edebilir (TBK Md. 122).

3. Seçimlik Haklar (Sözleşmelerde)

Karşılıklı borç yükleyen sözleşmelerde (Örn: Satış, Eser sözleşmesi), alacaklı borçluya ek bir süre verir. Bu süre sonunda borç ödenmezse alacaklı şu üç yoldan birini seçebilir:

Aynen İfa ve Tazminat: "Borcu öde ve gecikme tazminatını ver" diyebilir.
İfadan Vazgeçme ve Müspet Zarar: "Artık borcu ödeme, yerine o borcun değerini (zararımı) öde" diyebilir.
Sözleşmeden Dönme ve Menfi Zarar: "Sözleşmeyi feshediyorum, sözleşme hiç yapılmamış gibi masraflarımı öde" diyebilir.

Özel Durum: Kiracı Temerrüdü

Kira hukukunda temerrüt özel bir öneme sahiptir. Kiracı, muaccel olan kira bedelini ödemezse:

Konut ve çatılı işyerlerinde kendisine 30 gün (Adi kirada 10 gün) süre verilir.
Bu ihtar süresi içinde ödeme yapılmazsa, ev sahibi sözleşmeyi feshedip Kiralananın Tahliyesi Davası açabilir.
Ayrıca bir kira yılı içinde iki haklı ihtar çekerse, kira dönemi sonunda tahliye isteyebilir.

Alacaklı Temerrüdü

Borçlu borcunu ödemek istemesine rağmen, alacaklının haklı bir sebep olmaksızın bu ifayı reddetmesidir (Örn: Borçlunun getirdiği parayı almaması). Bu durumda borçlu, malı tevdi mahalline (Örn: Noter veya mahkemenin belirlediği banka) yatırarak borcundan kurtulabilir.

Ayrıca Bakınız

Kaynakça

6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu (Md. 117 vd.).
Eren, Fikret. Borçlar Hukuku Genel Hükümler.