Mücbir sebep: Revizyonlar arasındaki fark

Mücbir Sebep
	Orig: Force Majeure
Hukuk Dalı	Borçlar Hukuku; İdare Hukuku
Yasal Dayanak	Türk Borçlar Kanunu (Madde 136); Kamu İhale Kanunu (Md. 10)
Türü	Sorumluluktan Kurtaran Hal
Temel Özellik	Öngörülemez ve kaçınılmaz dış olay
Hukuki Sonuç	Borcun sona ermesi veya sürenin uzaması

← Önceki değişiklik

GörselVikimetin

07.22, 28 Kasım 2025 itibarı ile sayfanın şu anki hâli

Mücbir Sebep (Fransızca: Force Majeure), hukukta; kişinin kendi faaliyet ve işletme alanı dışında meydana gelen, önceden öngörülmesi ve karşı konulması mümkün olmayan, borcun ifasını veya bir yükümlülüğün yerine getirilmesini imkansız kılan dışsal olaydır.

Mücbir sebep, illiyet bağını (neden-sonuç ilişkisini) kestiği için borçluyu tazminat ödemekten veya sözleşmeyi ifa etmekten kurtarır.

Unsurları

Bir olayın hukuken mücbir sebep sayılabilmesi için Yargıtay içtihatlarına göre şu üç unsurun bir arada bulunması gerekir:

Haricilik (Dışsallık): Olayın, borçlunun işletmesi veya şahsıyla ilgisi olmayan dış bir kaynaktan gelmesi gerekir. (Örn: İşyerindeki makinenin bozulması mücbir sebep değildir, ancak işyerine yıldırım düşmesi mücbir sebeptir).
Öngörülemezlik: Olayın, sözleşme yapıldığı sırada taraflarca tahmin edilemeyecek nitelikte olması gerekir.
Kaçınılmazlık: Borçlunun tüm tedbirleri almasına rağmen olayın engellenemez veya etkilerinin giderilemez olması gerekir.

Örnekler

Hukuk sisteminde genellikle mücbir sebep kabul edilen haller şunlardır:

Doğal Afetler: Deprem, sel, kasırga, tsunami.
Salgın Hastalıklar: Pandemi dönemindeki sokağa çıkma yasakları.
Hukuki Yasaklar: İthalat/ihracat yasakları, savaş hali, seferberlik.

Hukuki Sonuçları

Mücbir sebebin varlığı halinde Türk Borçlar Kanunu'nun 136. maddesi (İfa İmkansızlığı) devreye girer:

Borcun Sona Ermesi: İfa (borcun ödenmesi veya işin yapılması) sürekli olarak imkansız hale gelmişse, borç sona erer. Borçlu tazminat ödemez.
Sözleşmenin Feshi: Taraflar karşılıklı olarak aldıklarını sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre geri verirler.
Sürenin Uzaması: Engel geçici ise (Örn: 1 haftalık sokağa çıkma yasağı), sözleşme sona ermez, sadece ifa süresi uzar (Kamu ihalelerinde "süre uzatımı" verilir).

Mücbir Sebep ile Beklenmeyen Hal Farkı

Bu iki kavram sıklıkla karıştırılır:

Mücbir Sebep: Mutlaka işletme dışından gelir ve çok şiddetlidir (Deprem gibi). İlliyet bağını tamamen keser.
Beklenmeyen Hal (Umulmayan Hal): İşletme içinden de kaynaklanabilir (Örn: Beklenmedik bir teknik arıza). Sorumluluğu tamamen kaldırmayabilir, sadece hafifletebilir.

Ayrıca Bakınız

Kaynakça

Eren, Fikret. Borçlar Hukuku Genel Hükümler.

@@ 1. satır: / 1. satır: @@
-{| class="infobox" style="float: right; width: 280px; margin: 0 0 1em 1em; border: 1px solid #a2a9b1; background: #f9f9f9; padding: 5px; font-size: 90%; border-spacing: 2px;"
+{{Hukuk kavramı bilgi kutusu|ad=Mücbir Sebep|fransizca=Force Majeure|alan=[[Borçlar Hukuku]]<br>[[İdare Hukuku]]|dayanak=[[Türk Borçlar Kanunu/Madde 136|Türk Borçlar Kanunu (Madde 136)]]<br>[[Kamu İhale Kanunu]] (Md. 10)|tür=Sorumluluktan Kurtaran Hal|temel_ozellik=Öngörülemez ve kaçınılmaz dış olay|sonuc=Borcun sona ermesi veya sürenin uzaması}}
-! colspan="2" style="background-color: #7d3c98; color: white; padding: 10px; font-size: 110%; text-align: center; border-radius: 2px;" | Mücbir Sebep
-|-
-| colspan="2" style="text-align: center; padding: 10px;" | [[Dosya:ForceMajeureIcon.png|100px|link=]]
-|-
-! style="text-align: left; background-color: #e8e8e8; padding: 4px;" | Kökeni
-| Fransızca (''Force Majeure'')
-|-
-! style="text-align: left; background-color: #e8e8e8; padding: 4px;" | Hukuk Dalı
-| [[Borçlar Hukuku]], [[İdare Hukuku]]
-|-
-! style="text-align: left; background-color: #e8e8e8; padding: 4px;" | Temel Unsur
-| Kaçınılmazlık ve Öngörülemezlik
-|-
-! style="text-align: left; background-color: #e8e8e8; padding: 4px;" | Temel Sonuç
-| Sorumluluğun Ortadan Kalkması
-|-
-! style="text-align: left; background-color: #e8e8e8; padding: 4px;" | İlgili Madde
-| [[Türk Borçlar Kanunu]] m. 136
-|}
-'''Mücbir sebep''' (Fransızca: ''Force Majeure''), hukukta, görevin, taahhüdün veya sorumluluğun yerine getirilmesine engel teşkil eden; önceden öngörülemeyen, karşı konulamayan ve dışarıdan gelen olağanüstü olaydır.
+'''Mücbir Sebep''' (Fransızca: ''Force Majeure''), hukukta; kişinin kendi faaliyet ve işletme alanı dışında meydana gelen, önceden öngörülmesi ve karşı konulması mümkün olmayan, borcun ifasını veya bir yükümlülüğün yerine getirilmesini imkansız kılan dışsal olaydır.
-Mücbir sebep, borçlunun iradesi dışında gerçekleşen ve borcun ifasını imkansız kılan bir olay olduğu için, illiyet bağını keser ve borçlunun tazminat sorumluluğunu ortadan kaldırır.
+Mücbir sebep, illiyet bağını (neden-sonuç ilişkisini) kestiği için borçluyu tazminat ödemekten veya sözleşmeyi ifa etmekten kurtarır.
 == Unsurları ==
-Bir olayın hukuken mücbir sebep sayılabilmesi için Yargıtay içtihatları ve doktrine göre şu üç unsurun bir arada bulunması gerekir:
+Bir olayın hukuken mücbir sebep sayılabilmesi için Yargıtay içtihatlarına göre şu üç unsurun bir arada bulunması gerekir:
-=== 1. Haricilik (Dışsallık) ===
+* '''Haricilik (Dışsallık):''' Olayın, borçlunun işletmesi veya şahsıyla ilgisi olmayan dış bir kaynaktan gelmesi gerekir. (Örn: İşyerindeki makinenin bozulması mücbir sebep değildir, ancak işyerine yıldırım düşmesi mücbir sebeptir).
-Olay, borçlunun işletmesi veya şahsı dışında gerçekleşmelidir. İşletmenin iç bünyesinden kaynaklanan (örneğin teknik arıza, personel hatası) durumlar mücbir sebep sayılmaz.
+* '''Öngörülemezlik:''' Olayın, sözleşme yapıldığı sırada taraflarca tahmin edilemeyecek nitelikte olması gerekir.
+* '''Kaçınılmazlık:''' Borçlunun tüm tedbirleri almasına rağmen olayın engellenemez veya etkilerinin giderilemez olması gerekir.
-=== 2. Öngörülemezlik ===
+== Örnekler ==
-Sözleşme yapıldığı sırada veya borç doğduğunda, bu olayın gerçekleşeceğinin taraflarca tahmin edilememesi gerekir. Hayatın olağan akışına göre beklenmeyen bir durum olmalıdır.
+Hukuk sisteminde genellikle mücbir sebep kabul edilen haller şunlardır:
-=== 3. Kaçınılmazlık ===
+* '''Doğal Afetler:''' Deprem, sel, kasırga, tsunami.
-Borçlu, her türlü tedbiri almasına ve gerekli özeni göstermesine rağmen olayın gerçekleşmesini veya sonuçlarını engelleyememiş olmalıdır.
+* '''Salgın Hastalıklar:''' Pandemi dönemindeki sokağa çıkma yasakları.
+* '''Hukuki Yasaklar:''' İthalat/ihracat yasakları, savaş hali, seferberlik.
-== Mücbir Sebep Örnekleri ==
+== Hukuki Sonuçları ==
-Hukuk sisteminde sınırlı sayıda olmamakla birlikte, genellikle şu durumlar mücbir sebep olarak kabul edilir:
+Mücbir sebebin varlığı halinde [[Türk Borçlar Kanunu]]'nun 136. maddesi (İfa İmkansızlığı) devreye girer:
-* '''Doğal Afetler:''' Deprem, sel, tsunami, kasırga, yanardağ patlaması.
-* '''Beşeri Olaylar:''' Savaş, genel seferberlik, nükleer patlama.
-* '''Hukuki İmkansızlıklar:''' İthalat yasağı konulması, kamulaştırma kararları.
-* '''Salgın Hastalıklar:''' Pandemi süreçleri (Örn: COVID-19) somut olayın özelliğine göre mücbir sebep sayılabilir.
-== Hukuki Sonuçları ==
+# '''Borcun Sona Ermesi:''' İfa (borcun ödenmesi veya işin yapılması) sürekli olarak imkansız hale gelmişse, borç sona erer. Borçlu tazminat ödemez.
-Mücbir sebebin varlığı halinde ortaya çıkan temel sonuçlar şunlardır:
+# '''Sözleşmenin Feshi:''' Taraflar karşılıklı olarak aldıklarını sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre geri verirler.
+# '''Sürenin Uzaması:''' Engel geçici ise (Örn: 1 haftalık sokağa çıkma yasağı), sözleşme sona ermez, sadece ifa süresi uzar (Kamu ihalelerinde "süre uzatımı" verilir).
-# '''Borcun Sona Ermesi:''' İfa imkansızlığı sürekli ise borç sona erer (TBK m. 136).
+== Mücbir Sebep ile Beklenmeyen Hal Farkı ==
-# '''Sorumluluktan Kurtulma:''' Borçlu, borcunu yerine getiremediği için tazminat ödemek zorunda kalmaz.
+Bu iki kavram sıklıkla karıştırılır:
-# '''Sürenin Uzaması:''' Geçici imkansızlık hallerinde, ifa süresi mücbir sebep süresince ertelenmiş sayılabilir.
-# '''Sözleşmenin Feshi:''' Belirli durumlarda taraflara sözleşmeyi haklı nedenle fesih imkanı verir.
-== Beklenmeyen Hal ile Farkı ==
+* '''Mücbir Sebep:''' Mutlaka işletme dışından gelir ve çok şiddetlidir (Deprem gibi). İlliyet bağını tamamen keser.
-Mücbir sebep ile "beklenmeyen hal" (kazai durum) sıklıkla karıştırılır. Mücbir sebep, mutlak ve herkes için kaçınılmazdır (Örn: Büyük bir deprem). Beklenmeyen hal ise daha çok göreceli ve o işletmeye özgü olabilir. Mücbir sebep en ağır "kusursuz sorumluluk" hallerini dahi ortadan kaldırırken, beklenmeyen hal bazı kusursuz sorumluluk hallerinde (Örn: Tehlike sorumluluğu) işleteni kurtarmayabilir.
+* '''Beklenmeyen Hal (Umulmayan Hal):''' İşletme içinden de kaynaklanabilir (Örn: Beklenmedik bir teknik arıza). Sorumluluğu tamamen kaldırmayabilir, sadece hafifletebilir.
 == Ayrıca Bakınız ==
 * [[Türk Borçlar Kanunu]]
+* [[Sözleşme]]
 * [[İfa İmkansızlığı]]
-* [[Kusursuz Sorumluluk]]
+* [[Uyarlama Davası]] (Aşırı ifa güçlüğü)
-* [[Uyarlama Davası]]
 == Kaynakça ==
 <references />
+* Eren, Fikret. ''Borçlar Hukuku Genel Hükümler''.
+{{Türk Yargı Sistemi}}__İÇİNDEKİLERYOK__
+__DEĞİŞTİRYOK__

Mücbir Sebep
Orig: Force Majeure
Hukuk Dalı	Borçlar Hukuku İdare Hukuku
Yasal Dayanak	Türk Borçlar Kanunu (Madde 136) Kamu İhale Kanunu (Md. 10)
Türü	Sorumluluktan Kurtaran Hal
Temel Özellik	Öngörülemez ve kaçınılmaz dış olay
Hukuki Sonuç	Borcun sona ermesi veya sürenin uzaması