İstimval: Revizyonlar arasındaki fark
"{{Hukuk kavramı bilgi kutusu|ad=İstimval|fransizca=Réquisition|alan=İdare Hukuku|dayanak=Olağanüstü Hal Kanunu<br>Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanunu|tür=İdari İşlem (Olağanüstü)|temel_ozellik=Taşınır mallara zorla el konulması|sonuc=Mülkiyetin veya kullanım hakkının idareye geçmesi}}'''İstimval''' (veya ''Genel El Koyma''), devletin olağanüstü durumlarda (savaş, seferberlik, doğal afet vb.), kamu gücüne dayana..." içeriğiyle yeni sayfa oluşturdu |
Değişiklik özeti yok |
||
| 1. satır: | 1. satır: | ||
{{Hukuk kavramı bilgi kutusu|ad=İstimval|fransizca=Réquisition|alan=[[İdare Hukuku]]|dayanak=[[Olağanüstü Hal Kanunu]]<br>[[Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanunu]]|tür=İdari İşlem (Olağanüstü)|temel_ozellik=Taşınır mallara zorla el konulması|sonuc=Mülkiyetin veya kullanım hakkının idareye geçmesi}}'''İstimval''' (veya ''Genel El Koyma''), devletin olağanüstü durumlarda (savaş, seferberlik, doğal afet vb.), kamu gücüne dayanarak özel hukuk kişilerine ait | {{Hukuk kavramı bilgi kutusu|ad=İstimval|fransizca=Réquisition|alan=[[İdare Hukuku]]|dayanak=[[Olağanüstü Hal Kanunu]]<br>[[Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanunu]]|tür=İdari İşlem (Olağanüstü)|temel_ozellik=Taşınır mallara zorla el konulması|sonuc=Mülkiyetin veya kullanım hakkının idareye geçmesi}}'''İstimval''' (veya ''Genel El Koyma''), devletin olağanüstü durumlarda (savaş, seferberlik, doğal afet vb.), kamu gücüne dayanarak özel hukuk kişilerine ait taşınır mallara (araç, iş makinesi, yakıt, gıda vb.) bedelini ödemek şartıyla el koyması işlemidir. | ||
[[Kamulaştırma]] sadece gayrimenkuller (arsa, bina) için yapılırken; istimval sadece menkul (taşınır) mallar ve bazen bedeni çalışmalar (emek) için yapılır. | [[Kamulaştırma]] sadece gayrimenkuller (arsa, bina) için yapılırken; istimval sadece menkul (taşınır) mallar ve bazen bedeni çalışmalar (emek) için yapılır. | ||
| 26. satır: | 26. satır: | ||
== Bedeni İstimval (Angarya Yasağı İstisnası) == | == Bedeni İstimval (Angarya Yasağı İstisnası) == | ||
Anayasa'ya göre | Anayasa<nowiki>'ya göre '''Angarya yasaktır'''</nowiki>. Ancak istimval sadece mallar için değil, emek için de yapılabilir. Olağanüstü hallerde vatandaşların çalışmaya zorlanması (örneğin orman yangınını söndürmeye yardım etmesi) hukuka uygundur ve angarya sayılmaz. Buna "Bedeni İstimval" denir. | ||
== Kamulaştırma ile Farkı == | == Kamulaştırma ile Farkı == | ||
14.54, 29 Kasım 2025 tarihindeki hâli
| İstimval | |
|---|---|
| Orig: Réquisition | |
| Hukuk Dalı | İdare Hukuku |
| Yasal Dayanak | Olağanüstü Hal Kanunu Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanunu |
| Türü | İdari İşlem (Olağanüstü) |
| Temel Özellik | Taşınır mallara zorla el konulması |
| Hukuki Sonuç | Mülkiyetin veya kullanım hakkının idareye geçmesi |
İstimval (veya Genel El Koyma), devletin olağanüstü durumlarda (savaş, seferberlik, doğal afet vb.), kamu gücüne dayanarak özel hukuk kişilerine ait taşınır mallara (araç, iş makinesi, yakıt, gıda vb.) bedelini ödemek şartıyla el koyması işlemidir.
Kamulaştırma sadece gayrimenkuller (arsa, bina) için yapılırken; istimval sadece menkul (taşınır) mallar ve bazen bedeni çalışmalar (emek) için yapılır.
Uygulanma Halleri
İstimval, mülkiyet hakkına çok ağır bir müdahale olduğu için sadece kanunla belirtilen istisnai ve zorunlu hallerde uygulanabilir:
- Olağanüstü Hal (OHAL): Deprem, salgın hastalık veya ekonomik kriz dönemlerinde.
- Savaş ve Seferberlik: Ordunun ihtiyacını karşılamak için sivil araçlara el konulması.
- Kamu Düzeni: Büyük orman yangınlarında özel iş makinelerinin kullanılması.
Türleri
İstimval, el konulan malın niteliğine göre iki şekilde gerçekleşir:
1. Mülkiyetin Devri Yoluyla
Tüketilebilir mallarda söz konusudur. İdare malı alır ve tüketir; geri vermesi mümkün değildir.
- Örnek: Kızılay'ın veya AFAD'ın afet bölgesindeki marketlerden gıda, su, battaniye veya akaryakıt alması.
- Sonuç: Malın mülkiyeti idareye geçer, bedeli vatandaşa ödenir.
2. Kullanım Hakkının Devri Yoluyla
Tüketilmeyen, sadece kullanılıp iade edilebilen mallarda söz konusudur.
- Örnek: Belediyenin karla mücadele veya yangın için özel şirketin dozerine veya kamyonuna 1 haftalığına el koyması.
- Sonuç: Mülkiyet vatandaşa kalır, idare sadece kullanım hakkını alır. İş bitince mal iade edilir ve yıpranma bedeli (kira bedeli gibi) ödenir.
Bedeni İstimval (Angarya Yasağı İstisnası)
Anayasa'ya göre '''Angarya yasaktır'''. Ancak istimval sadece mallar için değil, emek için de yapılabilir. Olağanüstü hallerde vatandaşların çalışmaya zorlanması (örneğin orman yangınını söndürmeye yardım etmesi) hukuka uygundur ve angarya sayılmaz. Buna "Bedeni İstimval" denir.
Kamulaştırma ile Farkı
Hukuk öğrencilerinin en sık karıştırdığı iki kavramın farkları şunlardır:
| Kriter | İstimval | Kamulaştırma |
|---|---|---|
| Konusu | Taşınır Mallar (Araba, ilaç vb.) | Taşınmaz Mallar (Arsa, ev) |
| Zamanı | Genellikle Olağanüstü Dönemlerde | Her zaman (Olağan dönemlerde) |
| Süreç | Acele ve şekil şartı az | Uzun bürokratik süreç (Pazarlık vb.) |
| Kapsam | Emeği de kapsayabilir | Sadece mülkiyeti kapsar |
Yargısal Denetim
İstimval işlemine karşı vatandaşların dava açma hakkı saklıdır:
- Bedel Davası: İdarenin ödediği parayı az bulan vatandaş, bedel artırımı için Adli Yargıda (Asliye Hukuk Mahkemesi) dava açabilir.
- İptal Davası: "Burada olağanüstü bir durum yoktu, el koyma haksızdı" diyen vatandaş, işlemin iptali için İdari Yargıda (İdare Mahkemesi) dava açabilir.
Ayrıca Bakınız
Kaynakça
- 2935 Sayılı Olağanüstü Hal Kanunu.
- 3634 Sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanunu.
 Türk Yargı Sistemi
| |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||