Ceza Muhakemesi Hukuku

Ceza Muhakemesi Hukuku
Devletin cezalandırma yetkisinin kullanılması
Tür	Kamu Hukuku Dalı
Kapsam	Suç şüphesinin yargılanması ve infazı
Yüksek Mahkeme	Yargıtay
İstinaf Mercii	Bölge Adliye Mahkemesi
Yasal Dayanak	Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK)

Ceza Muhakemesi Hukuku, bir suçun işlenip işlenmediğini, işlenmişse kim tarafından işlendiğini ve yaptırımının ne olacağını belirlemek amacıyla yürütülen yargılama faaliyetlerini düzenleyen hukuk dalıdır.

Ceza Hukuku "neyin suç olduğunu ve cezasını" (Maddi Hukuk) belirlerken; Ceza Muhakemesi Hukuku bu kuralların "nasıl uygulanacağını" (Şekli Hukuk) belirler. Temel amacı Maddi Gerçeğe (mutlak hakikate) ulaşmaktır.

Temel İlkeler

Hukuk devletinde ceza yargılaması keyfi olamaz. Uluslararası sözleşmeler ve Anayasa ile belirlenmiş temel ilkeler şunlardır:

• Tasarruf Edilemezlik: Hukuk davalarının aksine, taraflar (savcı veya sanık) anlaşarak davayı bitiremezler (Uzlaştırma ve Seri Muhakeme istisnaları hariç). Kamu davası mecburidir.
• Re'sen Araştırma: Hakim, tarafların getirdiği delillerle yetinmez; gerçeği bulmak için kendiliğinden her türlü araştırmayı yapar.
• Şüpheden Sanık Yararlanır (In Dubio Pro Reo): Suçluluğu %100 kanıtlanmadığı sürece, kalan şüphe sanık lehine yorumlanır ve beraat kararı verilir.
• Delil Serbestisi ve Hukuka Uygunluk: Her şey delil olabilir (kamera kaydı, tanık, parmak izi) ancak bu delillerin mutlaka hukuka uygun elde edilmiş olması gerekir. İşkence veya yasak sorgu ile elde edilen deliller kullanılamaz.

Muhakemenin Evreleri

Türk hukukunda ceza süreci iki ana evreden oluşur:

1. Soruşturma Evresi (Savcılık)

Suç şüphesinin öğrenilmesinden, iddianamenin kabulüne kadar geçen evredir. Patronu Cumhuriyet Savcısıdır.

• Şüpheli: Suç işlediği düşünülen kişiye bu evrede "Şüpheli" denir.
• Amaç: Yeterli şüpheye ulaşıp kamu davası açmak veya takipsizlik (KYOK) kararı vermektir.
• Gizlilik: Bu evre kural olarak gizlidir.

2. Kovuşturma Evresi (Mahkeme)

İddianamenin kabulüyle başlayıp hükmün kesinleşmesine kadar geçen evredir. Patronu Mahkemedir.

• Sanık: Kişinin sıfatı artık "Sanık" olur.
• Amaç: Duruşma yaparak, delilleri tartışarak sanığın suçlu olup olmadığına karar vermektir (Hüküm).
• Aleniyet: Duruşmalar kural olarak herkese açıktır.

[Image of administrative law infographic]

Yargılamanın Süjeleri (Aktörler)

Ceza muhakemesinin üç temel makamı vardır:

1. İddia Makamı: Cumhuriyet Savcısı. Kamunun menfaatini korur ve suçlunun cezalandırılmasını ister.
2. Savunma Makamı: Şüpheli/Sanık ve onun avukatı (Müdafi).
3. Yargılama Makamı: Hakim veya Mahkeme Heyeti. Tarafsız karar merciidir.

Koruma Tedbirleri

Yargılamanın sağlıklı yapılabilmesi ve hükmün infazının garanti altına alınması için uygulanan geçici tedbirlerdir:

• Gözaltı: Kısa süreli özgürlük kısıtlaması.
• Tutuklama: Kuvvetli suç şüphesi ve kaçma/delil karartma ihtimalinde uygulanan en ağır tedbir.
• Adli Kontrol: Tutuklamaya alternatif (imza atma, yurtdışı yasağı vb.) tedbirler.
• Arama ve El Koyma: Delil elde etmek için yapılan işlemler.

Ayrıca Bakınız

• Türk Ceza Kanunu
• Masumiyet Karinesi
• Ağır Ceza Mahkemesi
• Asliye Ceza Mahkemesi

Kaynakça

• 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu.
• Öztürk, Bahri. Ceza Muhakemesi Hukuku.